تدوین مقیاس نیازهای آموزشی و توان بخشی کودکان مبتلا به سندرم داون (از نگاه والدین) در ایران: مطالعه ای ترکیبی

علی رغم وجود ابزارهای غیربومی که در دنیا برای سنجش نیازهای آموزشی و توان بخشی کودکان دارای نشانگان داون مورد استفاده قرار می گیرد، در ایران مطالعات اندکی درزمینه مفهوم پردازی، طراحی و ساخت ابزارهای بومی انجام شده است. پژوهش حاضر با هدف تهیه پرسش نامه ای برای سنجش نیازهای آموزشی و توانبخشی کودکان مبتلا به سندرم داون در ایران از دیدگاه مادران آن ها انجام شد.

روش پژوهش حاضر از نوع ترکیبی با طرح اکتشافی-مدل توسعه ابزار بود. در مرحله کیفی، از روش پژوهش پدیدارشناختی استفاده شد. جامعه آماری این بخش، شامل مادران کودکان دارای نشانگان داون بود. نمونه گیری آماری در بخش کیفی به صورت هدف مند و براساس اشباع نظری بود، بدین منظور حجم نمونه 17 نفر از مادران کودکان دارای نشانگان داون انتخاب شدند. مرحله دوم که بخش کمی پژوهش بود، جامعه آماری شامل مادران کودکان دارای نشانگان داون بود. حجم نمونه 100 نفر در نظر گرفته شد که به شیوه نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار پژوهش در مرحله اول (مرحله کیفی) مصاحبه از نوع نیمه ساختاریافته بود. ابزار پژوهش در بخش کمی پژوهش نیز «پرسش نامه محقق ساخته نیازهای آموزشی و توان بخشی کودکان دارای نشانگان داون» بود. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات در بخش کیفی پژوهش، از روش شیه و شانن استفاده شد. برای تجزیه وتحلیل بخش کمی پژوهش نیز از روش های مختلف روایی و پایایی استفاده شد.

نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل داده های کیفی پژوهش نشان داد براساس نظر والدین، نیازهای این کودکان در 4 حیطه مهارت های ارتباطی، رفتار انطباقی، مهارت های زبانی و مشکلات آموزشی تقسیم بندی می شوند. نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل کمی داده ها نیز نشان داد «مقیاس نیازهای آموزشی و توان بخشی کودکان دارای نشانگان داون» از روایی و پایایی قابل قبولی برخودار است. حداقل و حداکثر نسبت روایی محتوایی برابر با 8/ 0 و 1 و شاخص روایی محتوایی نیز برابر با 0/98 برآورد شد. ضریب آلفای کرونباخ برابر با 0/93 و ضریب بازآزمایی برابر با 0/84 برآورد شد.

نتایج حاصل از یافته های پژوهش نشان داد این پرسش نامه از روایی و پایایی قابل قبولی برخوردار است. بر این اساس به درمانگران، معلمان و روان شناسان پیشنهاد می شود با مطالعه این تجربه ها و استفاده از مقیاس تهیه شده در این پژوهش، در پی تدوین و طراحی آموزش هایی برای بهبود این مشکلات و نیازها باشند..