فضیلت اخلاقی تساهل و مدارا و نسبت آن در لیبرالیسم و نواندیشی دینی در ایران

ملایمت، آسان گیری و سازش با دیگران موجبات رشد صحیح عواطف انسانی را فراهم می آورد و در متون دینی از آن تحت عنوان «تساهل و مدارا» یاد می شود. این فضیلت اخلاقی از اهمیت و جایگاه رفیعی در میان مکاتب مختلف و تعالیم و آموزه های دینی برخوردار است لذا سوال اصلی در این پژوهش اینگونه مطرح شد که چه نسبتی میان فضیلت اخلاقی مدارا در مکتب لیبرالیسم با این مفهوم در نزد نواندیشان دینی در ایران می توان برقرار نمود؟

در راستای هدف تحقیق چنین فرض شد که  چهارچوب ها و شاخص های فکری نواندیشان دینی ایران افتراق های عمیقی در حوزه ارزش ها و تربیت اخلاقی با  اندیشه های  لیبرالیسمی دارد. بررسی ها نشان داده است که این ارزش در دو مکتب مذکور مفهوم یکسانی دارد. اما در مورد این ارزش نیز تفاوت ظریفی وجود دارد. اگر تساهل به منزله صفتی اخلاقی به معنای آسان گرفتن، مدارا کردن، جوانمردی، بلندنظری و آزادگی به کار رود مورد تایید اسلام است. اما تساهل به معنی بی تفاوتی کامل نسبت به باورها و رفتارهای اخلاقی افراد و گروه های مختلف به نسبیت اخلاقی می انجامد. بر این اساس هرکس می تواند دارای هر نوع باور و رفتار اخلاقی باشد و دیگران نه تنها نباید برای او مزاحمتی ایجاد کنند بلکه باید گوناگونی و تفاوت را توصیه و تشویق نمایند.