بررسی مبانی اخلاقی و حقوقی ذینفع محوری و ذی سهم محور در شرکت های سهامی

امروزه فعالیت های تجاری نسبت به گذشته ابعاد و پیچیدگی های بیشتری یافته است و به همین علت نیز به مقوله ای با حساسیت های بیشتر، بدل شده است. یکی از ابعاد حساسیت تجارت در عصر حاضر، مربوط به نوع اختصاص یافتن منافع تجارت و بهره وران از این منافع است. در گذشته فقط تجار و شرکت های تجاری خانوادگی از منافع و سود فعالیت تجاری بهره می برده ا ند. این قضیه اساس تیوری ذی سهم محوری را تشکیل می دهد. اما امروزه این امر تغییر مسیر داده و اقشار مختلف جامعه به دلیل نقش و کارکردی که در افزایش سود و بهره وری فعالیت تجاری شرکت ها دارند، منتفعان فعالیت تجاری شرکت ها، به شمار می روند. این قضیه نیز اساس تیوری ذی نفع محوری را تشکیل می دهد. بنابراین در عصر حاضر تیوری ذینفع محوری بر تیوری ذی سهم محوری تفوق یافته است. بنابراین با ظهور این دو مفهوم چالش های تخاتقی و حقوقی جدیدی به وجود می آید که می بایست مورد توجه قرار گیرد. لذا، در این مقاله ابعاد اخلاقی و حقوقی تیوری ذی سهم محوری و ذی نفع محوری و مزایا و معایب آنها بررسی شده است.

دو نظریه را می توان به عنوان مبانی رویکرد ذی سم محوری در نظر گرفت. نظریه نخست اینکه در گذشته شرکت ها به صورت خانوادگی تشکیل می شده و مبتنی بر اعتماد سهامداران و شرکا به یکدیگر بوده است و نظریه دوم به عنوان اسطوره مالکیت تعبیر کرده اند. اما از عمده معایب تیوری ذی سهم محوری، انباشت ثروت در دست عده ای خاص و ایجاد کارتل ها و مراکز تجمیع ثروت بود. لذا تیوری ذی نفعان به وجود آمد که یک تیوری مدیریتی، اخلاقی، حقوقی، اقتصادی و اجتماعی، است و به این می پردازد که یک شرکت برای این که موفق باشد باید طوری عمل کند تا برای همگان ایجاد ارزش نماید و نفع جمعی را در نظر بگیرد. تیوری ذینفعان تحولی مثبت در حقوق شرکت ها و حقوق مصرف کننده ایجاد کرده است. البته معایبی نیز دارد که باید برای رفع آنها راهکارهای حقوقی را جستجو کرد