مقایسه اثربخشی درمان شناختی-رفتاری و درمان فراشناختی بر شاخص های خشم در مبتلایان به اختلالات اضطرابی

یکی از هیجانات شایع در مبتلایان به اختلالات خلقی و اضطرابی، نشانگان خشم است. نگرانی اصلی در مورد مبتلایان به اختلالات اضطرابی که عملکردشان در کنش‏های مختلف مختل است، خشم خودآزارگرانه و بعضا خودکشی است. این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی درمان شناختی-رفتاری و درمان فراشناختی بر شاخص‏های خشم در مبتلایان به اختلالات اضطرابی انجام شد.

پژوهش نیمه‏آزمایشی با طرح پیش‏آزمون، پس‏آزمون و پیگیری سه‏ماهه بود. تمامی مبتلایان به اختلالات اضطرابی مراجعه‏کننده به مراکز تخصصی روا‏ن‏شناختی در سطح شهر تهران در سال 1401 جمعیت آماری پژوهش را تشکیل دادند. با روش نمونه‏گیری هدفمند تعداد 45 نفر انتخاب و به شیوه انتصاب تصادفی در سه گروه مساوی 15 نفری جایگزین شدند. به ترتیب درمان شناختی-رفتاری (لیهی و همکاران، 2009) و درمان فراشناختی (ولز و فیشر، 2015) طی 10 جلسه، به صورت 1 جلسه در هفته و هر جلسه به مدت 1 ساعت در آزمودنی‏های گروه‏های آزمایش اعمال شد، اما گروه کنترل مداخله درمانی دریافت نکرد. گردآوری اطلاعات علاوه بر چک‏لیست اطلاعات دموگرافیک-فرم محقق ساخته با پرسش‏نامه پرخاشگری حالت- صفت (اشپیلبرگر، 1972) انجام شد. تحلیل داده‏ها با روش‏های آمار توصیفی، آنالیز واریانس مختلط و آزمون تعقیبی بن‏فرونی با نرم‏افزار آماری SPSS شماره 26 انجام شد.

نتایج نشان داد که هر دو روش درمان شناختی-رفتاری و درمان فراشناختی در کاهش نشانه‏های خشم حالت، خشم صفت و بروز خشم و افزایش نشانه‏های کنترل خشم در پایان درمان و بعد از پیگیری سه ماهه موثر واقع شدند. نتایج پیگیری سه‏ماهه مداخلات نیز نشان‏دهنده ثبات درمان بود. همچنین، نتایج آزمون تعقیبی بن‏فرونی نشان داد که درمان شناختی-رفتاری بر بهبود نمرات شاخص های خشم در مبتلایان به اختلالات اضطرابی نسبت به درمان فراشناختی اثربخش‏تر عمل کرده است (05/0>P).

براین اساس می‏توان بیان کرد که هر دو روش شناختی-رفتاری و فراشناختی بر بهبود شاخص‏های خشم در مبتلایان به اختلالات اضطرابی سودمند هستند. همچنین، وجود جلسه فعال‏سازی رفتاری می‏تواند علت برتری درمان شناختی-رفتاری باشد.