واکاوی اندیشه و عملکرد سیاسی میرزا خلیل کمره ای

پژوهش حاضر با بهره گیری از الگوی چهار مرحله ای اسپریگنز، دیدگاه میرزا خلیل کمره ای درباره بحران اصلی جامعه اسلامی- ایران معاصر، دلایل انحطاط آن، جامعه مطلوب و راهکار تحقق آن را مورد بررسی قرار داده است. بر اساس یافته های پژوهش، مهم ترین بحران های جامعه اسلامی، جنگ و رادیکالیسم افراطی است. ریشه اصلی این بحران ها در سلفی گری و غرب گرایی است که منجر به دولت های مستبد شده است. جایگزین میرزا خلیل کمره ای برای این وضعیت، حکومت شورایی مبتنی بر دو عنصر شهروندی فعال و اقدام عملی دین شرعی در جامعه اسلامی است. در نهایت، راه رسیدن به چنین جامعه ای هم دوسویه است، نقد همزمان فرهنگ غربی (استعمار) و رسیدن به وحدت اسلامی (ولایت فقیه) به عنوان اقدام عملی. مهم ترین نقد بر اندیشه کمره ای را می توان مغشوش بودن جامعه مطلوب وی و عدم تناسب آن با ریشه شناسی و راه حل وی دانست.