تحلیل ساختاری-زبان شناختی شعر رمانتیک سهراب سپهری

تحلیل ساختاری-زبان شناختی، یکی از نخستین رویکردهای نقد نو، با بکارگیری داده های علم زبان شناسی و بدون درنظرگرفتن عناصر فرامتن، به مطالعه متن می پردازد. چنین رویکردی در ابتدا در تحلیل های صورتگرایان روس به خصوص یاکوبسن و پس از آن درمطالعات ساختارگرایان بکارگرفته شد. به زعم پیروان نقد ادبی ساختارگرا، متن ادبی قبل از هر چیز، مجموعه ای از پدیده های ویژه ی زبانی است که آن را از دیگر متون باز می شناساند. این تمایز در همه ی سطوح ساختاری متن قابل رویت است. جستار حاضر بر آنست تا با استناد به نظریه های یاکوبسن، به بررسی شعر «دود می خیزد» سروده ی سهراب سپهری، شاعر پارسی که اشعار او بازتابی از مولفه های مکتب رمانتیسم است، بپردازد. بر اساس روش یاکوبسن در نقد ساختارگرایی، توصیف عناصر ساختاری شعر در سه سطح آوایی، واژگانی و نحوی صورت می گیرد. این خوانش موشکافانه ما را به دریافت شبکه معنایی پنهان شعر رهنمون می کند. در واقع، هدف از این بررسی پاسخ به سوالاتی است نظیر اینکه چگونه کار کردهای زبانی در قالب هندسی شعر در انتقال مفاهیم تاثیرگذار هستند و چگونه نظام کلمات حاکم بر ساختارهای ظاهری شعر حاوی مفاهیم عمیق مرتبط با فضا و درونمایه اصلی شعر هستند. مطالعه ی عناصر آوایی، دستوری و واژگانی-معنایی نشان میدهد که لایه های پنهانی معنایی در ارتباط تنگاتنگ با صورت شعر هستند که در زیبایی آفرینی نیز نقش آفرین می باشند.