بررسی علم سنجی و تحلیل خوشه های موضوعی پژوهش های حوزه هستی شناسی در بازیابی اطلاعات

ترکیب سیستم های بازیابی مبتنی بر هستی شناسی موجب بازیابی معنایی کلمات می شود. هدف از پژوهش حاضر بررسی مقالات حوزه هستی شناسی در بازیابی اطلاعات با استفاده از تکنیک های علم سنجی است.

پژوهش حاضر با استفاده از روش اسنادی و تحلیل خوشه بندی واژگان انجام شده است. جامعه پژوهش شامل 2595 مقاله نمایه شده در دو پایگاه اسکوپوس و وب آو ساینس طی بازه زمانی 2001 تا 2023 است. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش با کمک نرم افزار Excel، Bibexcel، SPSS 26، و نرم افزار UciNet صورت گرفت. ترسیم نقشه های پژوهش نیز با نرم افزار VOSviewer انجام شد.

رشد مقالات در زمینه هستی شناسی و بازیابی اطلاعات کم و نرخ رشد سالانه آن به طور متوسط برابر با 0/11% است. دانشگاه Stanford و California با همکاری در 6 مقاله و حوزه علوم کامپیوتر با نگارش 43% از مقالات، پرکارترین سازمان و حوزه بودند. خوشه بندی واژگان، منجر به تشکیل 4 خوشه موضوعی؛ بازیابی معنایی اطلاعات، هستی شناسی غیر انسانی، طبقه بندی سیستم ها و نقش فناوری شد. همچنین همبستگی مثبتی بین تولید علم و مرکزیت ها (مرکزیت درجه 0/323، مرکزیت نزدیکی 0/278 و مرکزیت بینابینی 0/447) وجود دارد.

سیر تکامل واژگان به کار رفته در مقالات نشان داد که اگرچه رشد تولید مقاله این حوزه از ابتدا افزایشی بوده؛ ولی پیشرفت فناوری های هستی شناسی در بازیابی اطلاعات از آغاز از یک سیستم معنایی ضعیف به نام طبقه بندی اطلاعات آغاز شده و با پشت سر گذاشتن مراحل تکامل خود در حال حاضر با بهره گیری از یادگیری ماشین، در پی درک خواسته های کاربران و پردازش اطلاعات با کمک هوش مصنوعی است.