شب‎پره گزنده بلوط، گزارش جدید برای ذخیره‎گاه بلوط سرسختی استان مرکزی

عوامل خسارت زای غیرزنده مانند کاهش بارندگی می تواند باعث افزایش طغیان آفات و بیماری ها و کاهش رشد درختان شود. مطالعه پیرامون شناسایی عوامل خشکیدگی ها در جنگل ها ضروری به نظر می رسد. از این رو، پایش تطبیقی همراه با ارایه اطلاعات در مورد سطوح جمعیت آفات، در بهبود تصمیمات مدیریتی نقش مهمی دارد و می تواند در شناسایی مناطق پرخطر شیوع آفات و بیماری ها برای تمرکز تلاش های مدیریتی آینده مورد استفاده قرار گیرد. اولین گام اساسی در ایجاد برنامه صحیح مدیریت، شناسایی دقیق گونه آفت است. بنابراین، هدف از این بررسی، شناسایی و معرفی دقیق گونه برگ خوار بلوط در ذخیره گاه جنگلی بلوط سرسختی استان مرکزی است. پروانه گزنده بلوطPorthesia melania Stgr. (Lepidoptera: Lymantriidae) ، یکی از آفات مهم درختان بلوط در ایران است. در این بررسی، وقوع P. melania در ذخیره گاه جنگلی سرسختی استان مرکزی برای اولین بار گزارش شد.

ذخیره گاه جنگلی سرسختی حدود 200 هکتار می باشد که در 10 کیلومتری شهرستان شازند استان مرکزی واقع شده است. در این تحقیق، برای اولین بار طی سال های 1401-1398 بررسی و پایش منظم این منطقه انجام شد. در نمونه برداری از روش Zobeiri استفاده شد، به طوری که 10 مسیر روی نقشه ذخیره گاه ترسیم شد. انتخاب محل نمونه برداری اول به صورت تصادفی و سایر نقاط نمونه برداری به صورت سیستماتیک تعیین شدند. از میان 10 خط، 4 خط انتخاب و از هر خط حداقل 10 درخت نمونه برداری شد. تعیین میزان خسارت شب پره گزنده بلوط بر اساس مشاهدات میزان خسارت روی هر درخت و میانگین گیری انجام شد. شاخص خسارت بین صفر (بدون خسارت) تا 5 (حداکثر خسارت) در نظر گرفته شد.

این آفت در سال 1399-1401 در ذخیره گاه بلوط استان مرکزی مشاهده و گزارش شد. از نیمه دوم فروردین با گرم شدن هوا در این منطقه، لاروهای زمستان گذران (لاروهای سن سوم) فعال شده و از جوانه ها و برگ های جوان تغذیه می کنند. در این زمان (در اوایل بهار) خسارت آفت بیشتر است، زیرا درختان برگ کمی دارند و لاروهای آفت به دلیل زمستان گذرانی، گرسنه هستند و در سنین بالاتر (سنین 4 و 5) نیز تغذیه بیشتری دارند. حشرات کامل در خردادماه ظاهر می شوند. بعد از جفت گیری، پروانه ماده، تخم های خود را ترجیحا در سطح رویی برگ قرار می دهد و روی تخم ها را با موهای انتهای شکم می پوشاند. بعد از تفریخ تخم، لاروهای جوان از پارانشیم برگ تغذیه می کنند. لاروهای سن سوم (به ندرت سن چهارم) تا اواسط فروردین سال بعد زمستان گذرانی می کنند و غیرفعال هستند. در تابستان، لاروهای سن اول تا سوم فعال هستند و معمولا فقط از پارانشیم فوقانی برگ تغذیه می کنند، بنابراین خسارت در این زمان، کمتر به نظر می رسد.

شب پره گزنده بلوط در صورت شدت آلودگی زیاد درختان بلوط، می تواند خسارت های زیادی را ایجاد کند. در اثر فعالیت برگ خواری شب پره گزنده بلوط، درختان عاری از برگ شده، با از بین رفتن منابع تامین کننده انرژی، درختان به تدریج ضعیف شده و مستعد حمله آفات چوب خوار و پوست خوار می شوند. این آفت هر چند سال یک بار حالت طغیانی پیدا می کند و قابلیت خسارت زایی زیادی دارد. بهترین روش برای مدیریت آفت، جمع آوری لانه های لاروی در اواخر پاییز و اوایل بهار (قبل از خروج لاروها از پناهگاه زمستانه) از روی درختان آلوده است.