بررسی فراوانی قارچ های پلی پور و ارتباط آن با عوامل فیزیوگرافی (مطالعه موردی: جنگل های نکا- استان مازندران)

کره زمین به عنوان بستر حیات انسان و سایر موجودات از چندین اکوسیستم قابل تشخیص تشکیل شده است که هریک از آنها در ارتباط با سایرین نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. یکی از آن اکوسیستم ها، جنگل است. از نظر علم اکولوژی، جنگل یک اکوسیستم کامل و پیچیده بوده که کامل بودن آن نیاز به تعادل بسیاری از نیروها به لحاظ کمی و کیفی دارد، در این تعادل قارچ ها یکی از منابع مهم موجود در اکوسیستم ها بوده که در حیات دیگر موجودات زنده نقش داشته و به عنوان بخشی از تنوع زیستی جنگل محسوب می شوند. ازاین رو، شناخت شرایط اکولوژیکی و فراوانی قارچ ها، قدم اولیه برای مطالعات بوده که هر اندازه کامل تر باشد، طرح های تحقیقاتی و برنامه های اجرایی موفق تر خواهند بود. به همین منظور، مطالعه پیش رو به بررسی ارتباط عوامل فیزیوگرافی با قارچ های پلی پور در جنگل های نکا در استان مازندران پرداخته است.

منطقه مورد مطالعه بر اساس کتابچه طرح و نظر کارشناسان طرح جنگل داری انتخاب شد. پس از جنگل گردشی اولیه در یک نیمرخ ارتفاعی، مجموعه های مورد بررسی انتخاب شدند. سپس بر اساس نقشه توپوگرافی 1:25000 جنگل به سه طبقه ارتفاعی تقسیم شد. طبقه اول با 400-200 متر ارتفاع از سطح دریا، طبقه دوم با ارتفاع 800-400 متر و طبقه سوم بیشتر از 800 متر ارتفاع از سطح دریا بوده است. در هر طبقه ارتفاعی، 30 قطعه نمونه (پلات 10 آری) به صورت تصادفی- سیستماتیک پیاده شد. فاصله بین پلات ها روی خط ترانسکت در هر طبقه ارتفاعی حداقل 500 متر در نظر گرفته شد. در هر قطعه نمونه بررسی ها انجام شده و نمونه ها برای مطالعات بعدی به آزمایشگاه انتقال داده شدند. شناسایی قارچ ها با بررسی خصوصیات ماکروسکوپی و میکروسکوپی و بوسیله روش های ارایه شده در منابع معتبر انجام شد. ثبت اطلاعات اکولوژی در فرم های جمع آوری داده ها انجام گردید. برای بررسی رابطه بین عوامل اکولوژیک مانند فصل، ارتفاع، جهت و شیب با فراوانی گونه های قارچ از جدول های توافقی دو طرفه و آماره کرامر و نیز همبستگی رتبه ای اسپیرمن استفاده شد. تجزیه و تحلیل ها با استفاده از نرم افزارSPSS v.16  انجام شد.

نتایج نشان داد، از بین 1057 نمونه قارچ پلی پور جمع آوری شده، تعداد 39 گونه پلی پور شناسایی شدند. به طوری که این گونه ها روی 10 میزبان درختی و درختچه ای بودند. بیشترین فراوانی مربوط به قارچ Trametes versicolor (حدود 22 درصد) بوده است. خانواده Polyporaceae با تعداد 13 جنس و 20 گونه (50 درصد) دارای بیشترین فروانی و خانواده Hapalopilaceae و Schizoporaceae با یک جنس و یک گونه (3 درصد) دارای کمترین فراوانی بوده است. بیشترین تعداد قارچ به ترتیب در فصل پاییز با 382 مورد (36 درصد)، فصل تابستان با 371 مورد (35 درصد) و فصل بهار با 304 مورد (29 درصد) برآورد شد. قارچ جمع آوری شده در دامنه ارتفاعی 800-400 متر با 38 درصد از دو دامنه ارتفاعی 400-200 متر و 1200-800 متر بیشتر بوده است. در بررسی کلی فراوانی قارچ های پلی پور شناسایی شده با جهت ها در منطقه مورد مطالعه، مشخص شد که جهت های شمالی با 54 درصد بیشترین فراوانی را داشته است. همچنین قارچ ها به ترتیب در شیب های 0 تا 25 درصد (با 56 درصد فراوانی)، شیب های 25 تا 50 درصد (با 42 درصد فراوانی) و در شیب های بالای 50 درصد (با 2 درصد فراوانی) بیشترین فراوانی را داشته اند.

از آنجایی که هر گونه تغییر در عملکرد جامعه قارچی می تواند در سلامتی و تولید جامعه گیاهی تاثیرگذار باشد، ازاین رو، مطالعه و شناخت ارتباط بین فراوانی قارچ ها با عوامل فیزیوگرافی برای حفظ سلامتی، تنوع، فراوانی و تولید قارچ ها ضروری به نظر می رسد.