حواس باطنی از منظر معرفت شناسی

گرچه بررسی حواس باطنی از منظر معرفتشناسی کمتر مورد توجه قرار گرفته است و تفکیک میان ساحت معرفتشناختی و وجودشناختی آنها مشکل به نظر میرسد، اما در میان انبوه مباحث، میتوان مطالبی یافت که صبغه معرفتشناختی دارند. این نوشتار پس از تعریف «حس باطنی» و طبقهبندی آن، نگاهی گذرا به «حس مشترک» و خزانه آن، و «خیال» و قلمرو و کارکردهای آنها دارد و ادراک خیالی (تخیل) را از ابعاد و ساحتهای گوناگون، به ویژه از بعد خطاپذیری و خطاناپذیری، بررسی کرده است. در ادامه، به حافظه، قلمرو، کارکردها و ویژگی های آن میپردازد و اعتبار آن را ارزیابی میکند. به نظر میرسد حافظه مولد معرفت یقینی نیست، بلکه راه یا ابزاری ثانوی است که معرفتها را حفظ و نگهداری میکند و با یادآوری، آنها را در عرصه ذهن حاضر میسازد. هرگاه کوچکترین تردیدی نسبت به نتایجی که در ذهن داریم حاصل شود، میتوان استدلالهای آنها را مرور و ارزیابی کرد و در نتیجه، معرفت یقینی خود را تثبیت نمود. اگر صرفآ به حافظه استناد گردد و تنها بدان اکتفا شود، نمیتوان از خطا ایمن بود.