ترکیب کانی های رسی در مواد لسی و تغییرات آن نسبت به شرایط محیط در استان گلستان

در این مطالعات، نخست لس های موجود در سطح استان از نظر موقعیت جغرافیایی و خصوصیات فیزیوگرافی آنها به پنج بخش شامل: لس های موجود بر روی دامنه های شمالی البرز و دشت های دامنه ای مینو دشت- پوشش لسی ارتفاعات و منطقه تپه ماهوری شمال خاوری و بالاخره لس های آبشویی شده بر روی آبرفت های اواخر کواترنر و متعلق به رودخانه های سه گانه اترک- گرگان رود و قره سو تقسیم می گردد. در مرحله بعدی، شش نیمرخ در مقطع شمالی- جنوبی از مجاورت مرز ایران و ترکمنستان در آبخیز رود اترک و گذر از ارتفاعات کپه داغ و سرشاخه های شمال خاوری رودخانه گرگان رود و مینودشت و دامنه های شمالی رشته کوه های البرز در جنگل قرق در خاور گرگان انتخاب شده و از هر یک، برای مطالعه کانی های رسی نمونه برداری می شود. نتایج حاصل از مطالعات پراش پرتوایکس نشان دهنده آن است که در همه نمونه های گرفته شده از افق C نیمرخ های پنجگانه فوق به ترتیب ایلیت و کلریت کانی رسی غالب را تشکیل می دهند. در حالی که مقدار اسمکتیت از حد پایه 4 درصد فراتر نمی رود. در مقابل، در نیمرخ های دره چاتال و خروسلی (واقع در سرشاخه های رودخانه گرگان رود) با آب و هوای نیمه خشک، اسمکتیت با اختلاف کمی بر کائولینیت برتری یافته و در مقام سوم قرار می گیرد. از طرف دیگر، بررسی های کمی و کیفی کانی های رسی در اعماق مختلف نیمرخ نشان دهنده آن است که بر اثر شدت هوازدگی در افق B مقدار ایلیت به حداقل و در مقابل مقدار اسمکتیت با 14-15 درصد در مقابل 10-6 درصد به افق A به حداکثر می رسد. در اینجا نیز در نیمرخ جنگل قرق کائولینیت و اسمکتیت به ترتیب در مرحله سوم و چهارم قرار دارند. در حالی که در نیمرخ دره خروسلی با آب و هوای نیمه مرطوب، اسمکتیت بر کائولینیت برتری می یابد. نکته جالب دیگرآن است که در افق A نیمرخ های جنگل قرق و مینودشت با آب و هوای مرطوب کائولینیت با 25% بیشترین و اسمکتیت با 1%> کمترین حد را در نیمرخ های پنجگانه داشته است که خود نشان دهنده شدت هوازدگی در آن است. در نهایت از مقایسه ترکیب کانی های رسی رسوبات لسی در استان گلستان با حوزه های آمریکای شمالی، اروپای مرکزی، کالیفرنیا، چین و دره کشمیر نتیجه می شود که لس های استان گلستان در گروه لس های آسیایی ولی با درجه هوازدگی بیشتر قرار دارد که خود گویای شرایط جوی حاکم در این استان می باشد.