مقدماتی در باب نقد آثار معماری و شیوه های آن در دوره جدید

هدف از مطالعه شیوه های نقد، فهم نقد و آموختن نقادی درست است. اما در متون معماری نحوه دسته بندی شیوه های نقد، محل اختلاف است. پس باید پرسید: ملاک درست دسته بندی چیست؟ با موشکافی درمی یابیم که انواع نقد با چند سلیقه اصلی دسته بندی شده: گروهی برپایه «لحن» و گروهی بر اساس «موضوع» و برخی بر مبنای «هدف» نقد- که هیچیک را نمی توان ملاک اصلی دانست. آنچه مایه تمایز ماهوی انواع نقد است، نه «لحن» و نه «هدف» و نه «موضوع» نقد، بلکه «موضع» منتقد یا «نقطه عزیمت» نقد است. «نقطه عزیمت» موضوع یا معرفتی است که نقد برآن بنا شده است. «نقطه عزیمت» یا «موضع» در هر حوزه ای که قرار یابد، نقد نام آن حوزه را می گیرد.
چنانکه آمد، اطوار نقد برخاسته از مواضع است. معهذا در انواع نقد یا در انواع مواضع در دوره جدید حقیقت واحدی دیده می شود که ناشی از ماهیت غیرهنری آن است. با این حساب نقد در دوران جدید، یک نقد است- هرچندکه جلوه های متنوعی دارد. در نقد جدید تتبع صرف، اصل کار است، بطوریکه کار نقد منحصر به بررسی «وقایع» مربوط به اثر می شود. در این نقد هرچیزی بارعام می یابد به شرط آن که بتوان با آن اثر را با چیز دیگری به جز خود اثر مربوط کرد، درحالیکه حقیقت اثر کماکان در پرده می ماند.