بررسی دوز موثر دافع حشرات دی متیل فتالات (ایرانی وخارجی) در مقابل Anopheles stephensi و Culex pipiens با استفاده از متد استاندارد و مدل اصلاح شده

هر چند در طی چند دهه اخیر، دی اتیل متا تولوآمید (DEET) به عنوان پرمصرف ترین و موثرترین ماده دافع حشرات مطرح بوده است، اما اثرات زیانبار سمی و آلرژیک آن باعث شده است که ایده جایگزینی مواد دافع دیگر به جای آن قوت گیرد. در این بین ماده دی متیل فتالات ((DMPکه در طی سالهای دور به عنوان دافع حشرات مورد مصرف بوده، در سالهای اخیر نیز مجددا مورد توجه قرار گرفته است. مطالعه حاضر در نظر دارد ویژگی فنیDMP ایرانی و خارجی را از لحاظ دوز موثر(ED50، ED95) با استفاده از دو متد استاندارد و اصلاح شده مورد بررسی و مقایسه قرار دهد.
در این مطالعه دوز موثر DMP ساخته شده در ایران و DMP خارجی (ساخت شرکت Merck) با استفاده از متد استاندارد ((ASTM و متد اصلاح شده در مقابل دو گونه Anopheles stephensi و Culex pipiens و با استفاده از داوطلب انسانی مورد بررسی قرار گرفت. در متد استاندارد در هر با تست 4 غلظت از ماده دافع به همراه شاهد به طور هم زمان مورد آزمایش قرار گرفت، در حالی که در مدل اصلاح شده در هر بار فقط یک دوز از ماده دافع تست گردید. در نهایت تفاوتهای موجود در بین DMP ایرانی و خارجی و نیز اختلاف موجود در نتایج دو متد فوق با استفاده از آنالیز رگرسیون پروبیت(Probit) در نرم افزار SAS (Statistical Analysis System) و آزمونهای آنالیز واریانس و T-test با یکدیگر مقایسه شد.
نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که از لحاظ دوز موثر اختلاف معنی داری بینDMP ایرانی و خارجی وجود ندارد. ولی بین دو متد تست از لحاظ دامنه ED95- ED50اختلاف وجود دارد. به طوری که در متد اصلاح شده این دامنه گسترده تر شده، فاصله ED50 تا ED95 زیادتر می شود. همچنین در این مطالعه تفاوتهایی نیز بین دو گونه پشه مورد تست از لحاظ دوز موثر و میزان دورکنندگی مشاهده شد.
بحث: بر طبق این یافته ها،DMP سنتز شده در ایران قابلیت رقابت و پتانسیل جایگزینی بجای DMP خارجی را دارد. همچنین هر دو متد استاندارد و اصلاح شده دارای معایب و محاسنی هستند، ولی با توجه به این یافته ها به نظر می رسد برای تست مواد دافع حشرات، متد استاندارد مناسب تر از متد اصلاح شده باشد؛ علاوه بر این برای تعیین دوز موثر مواد دافع حشرات، پشه Anopheles stephensi مناسب تر از Culex pipiens می باشد.