بررسی اثربخشی برنامه همگانی ایمن سازی علیه هپاتیت ب بر بار بیماری در ایران

عوارض کبدی بیماری هپاتیت ب از مشکلات شایع بسیاری از جوامع است. به واسطه کارایی بالا و قیمت پایین واکسن، ایمن سازی رده های مختلف سنی و گروه های پرخطر در بسیاری کشورها صورت می گیرد. با این وجود انتخاب برنامه ایمن سازی پس از تولد و کودکی در کشورهای با شرایط شیوع متوسط بیماری بایستی بر اساس برآورد مقدار اثربخشی برنامه صورت گیرد. مطالعه حاضر به منظور محاسبه اثربخشی ایمن سازی علیه هپاتیت ب در نوجوانان با توجه به ویژگی های اپیدمیولوپیک بیماری در کشور انجام گرفته است.
داده های اپیدمیولوژیک بیماری هپاتیت ب از متون علمی، مقالات، نظر متخصصین و مدل سازی داده های موجود گردآوری و برآورد شدند. داده های مختلف، سیر طبیعی بیماری در جامعه از زمان ابتلای حاد تا مرگ در مدل گذر جامعه ترکیب شد و پیامدهای مختلف بیماری در افراد 15 تا 100 ساله بازسازی شدند. در نهایت اثربخشی برنامه ایمن سازی با محاسبه تفاضل مرگ و میر و بار بیماری هپاتیت ب بین دو حالت (با و بدون ایمن سازی) و بر اساس نرخ تنزیل، 3% برآورد شد. بازسازی احتمالی مونته کارلو جامعه و نیز تحلیل حساسیت دو بعدی و احتمالی بر مقادیر مورد استفاده در محاسبات صورت گرفت.
محاسبات نشان داد ایمن سازی نوجوانان 15 ساله در نزدیک به یک میلیون نفر مرد و زن به ترتیب از مرگ 2071 و 581 نفر در اثر هپاتیت حاد، سیروز و سرطان کبد جلوگیری می کند و سال های از دست رفته به علت مرگ زودرس (YLL) را به میزان 52% در مردان و 36% در زنان کاهش می دهد و نیز از هدر رفتن سال های عمر به علت مرگ و ناتوانی (DALY) حاصل از عوارض هپاتیت ب، با ارزش فعلی، 012/0 و 006/0 سال جلوگیری می کند. بازسازی مونته کارلو جامعه نشان داد که این اقدام تاثیر مشخص و معناداری بر سلامت جامعه می گذارد و نیمی از مردان و یک سوم زنانی را که حداقل معادل یک سال زندگی با کیفیت را بایستی به واسطه بیماری از دست می دادند، از ناتوانی رها می کند. تحلیل های حساسیت نیز نشان داد در محدوده قابل قبول از مقادیر مورد استفاده چه به تنهایی و چه در حضور یکدیگر، مقدار برآورد کماکان قابل توجه می باشد.
این مطالعه نشان داد ایمن سازی جوانان علیه هپاتیت ب به میزان قابل توجهی از بار بیماری هپاتیت ب در جامعه می کاهد. محاسبات با برآوردهای مقدماتی هزینه چنین می نماید که احتمالا این مداخله بسیار هزینه- اثربخش نیز می باشد. توصیه می شود در مطالعات آتی، ملاحظات هزینه و درمان نیز لحاظ گردد و با سایر مداخلات سلامتی مقایسه شود.