عوارض دیررس چشمی ناشی از گاز خردل و ارتباط آن با شدت عوارض دیررس پوستی، تنفسی، خونی و ایمونولوژیک

ارزیابی ارتباط بین عوارض دیررس چشمی گاز خردل با عوارض دیررس پوستی، تنفسی، خونی و ایمونولوژیک در 40 جانباز شیمیایی با درصد مسمومیت قابل توجه.
روش پژوهش: مطالعه بر روی 40 جانباز شیمیایی در استان خراسان با سابقه تایید شده از مسمومیت شدید با گاز خردل گوگردی و 35 مرد سالم به عنوان شاهد، انجام شد. معاینه چشم پزشکی و پوستی و اسپیرومتری برای همه بیماران به عمل آمد. شدت عوارض چشمی، پوستی و تنفسی در هر یک از جانبازان به چهار درجه (از خفیف تا شدید) طبقه بندی شد. شمارش سلول های خونی، آنالیز فلوسایتومتری، اندازه گیری ایمونوگلوبولین ها و کمپلمان های سرم در بیماران و در گروه شاهد انجام گردید. متغیرهای هماتولوژیک و ایمونولوژیک بین گروه شاهد و بیمار با استفاده از آزمون آماری Mann-Whiteny مقایسه شدند. با استفاده از آزمون Spearman''s rank correlation شدت عوارض چشمی با شدت سایر عوارض بالینی و نیز متغیرهای هماتولوژیک و ایمونولوژیک مقایسه شد.
بیماران همگی مرد با متوسط سنی 43.8±9.8 سال بودند که 16 تا 20 سال پس از مواجهه با گاز خردل مورد مطالعه قرار گرفتند. عوارض چشمی عمده عبارت بودند از تور توزیتی عروق (15 درصد)، ایسکمی لیمبوس (12.5 درصد)، کدورت قرنیه (10 درصد)، وسکولاریزیشن قرنیه (7.5 درصد) و نقص اپی تلیوم قرنیه (5 درصد). در گروه جانبازان، مقادیر گویچه سفید، گویچه قرمز، هماتوکریت، IgM، C3 و درصد مونوسیت ها و لنفوسیت های CD3+ به طور معنی داری (P<0.042) بالاتر و درصد یاخته های کشنده طبیعی (natural killer cells) به طور معنی داری (P=0.006) پایین تر از گروه شاهد بود. متغیرهای هماتولوژیک و ایمونولوژیک هیچ گونه ارتباط معنی داری با شدت عوارض چشمی نداشتند و مقایسه شدت عوارض بالینی در پوست، چشم و دستگاه تنفس نشانگر وجود ارتباط معنی دار بین عوارض چشمی و ریوی (P=0.043 و r=0.322) بود.
اگرچه گاز خردل در بلند مدت باعث ایجاد عوارض سیستمیک متعدد از جمله عوارض چشمی، ریوی، هماتولوژیک و ایمونولوژیک می شود، عوارض چشمی، پوستی و تنفسی عمدتا ناشی از اثرات موضعی گاز خردل می باشند و ارتباطی با شدت عوارض ایمونولوژیک و هماتولوژیک ندارند.