استخراج یک آلکالوئید استروئیدی از بوکسوس هیرکانای ایرانی

بوکسوس هیرکانا (Buxus hyrcana) یکی از گونه های جنس بوکسوس است. گونه های جنس بوکسوس به عنوان منابع آلکالوئیدهای استروئیدی و دارای فعالیت بیولوژیک شناخته شده اند. افزون بر این در طب سنتی از عصاره های گونه های جنس بوکسوس برای درمان تب های مالاریایی مقاوم به گنه گنه و دردهای روماتیسمی و نقرس و نیز بیماری های پوستی استفاده می شود. این فعالیت بیولوژیک و خواص درمانی ما را بر آن داشت تا به منظور استخراج ترکیبات یک آلکالوئید استروئیدی، نمونه هایی از این گیاه را که در اطراف نوشهر واقع در شمال ایران جمع آوری شده بود، مورد بررسی فیتوشیمیایی قرار دهیم. تحقیق به روش EXPLORATORY انجام شد. گیاه جمع آوری شده در هوای آزاد بدون استفاده از نور و گرمای زیاد خشک گردید. و توسط آسیب برقی به صورت پودر نرمی درآورده شد که در نهایت با استفاده متانل به روش ماسراسیون عصاره گیری و تغلیظ گردید. آزمایش های مختلف نشان داد که عصاره متانلی حاوی آلکالوئیدها، فلاونوئیدها، ترپنوئیدها و ساپرونیدها بود. به منظور استخراج آلکالوئیدها، عصاره متانولی ابتدا با اسیدکلریدریک 5-2%=pH اسیدی گردید و توسط کلروفرم به دو فاز کلروفرمی و آبی تبدیل شد. آزمایش نشان داد که فاز کلروفرمی حاوی مواد غیرآلکالوئیدی بود. فاز آبی باقیمانده با افزودن آمونیاک تا pH=9 قلیایی گردید و به دنبال آن به وسیله کلروفرم مورد استخراج قرار گرفت. تست دراژندرف نشان داد که فاز کلروفرمی حاوی مواد آلکالوئیدی بود. کروماتوگرافی ستونی فاز کلروفرمی، ماده ناخالصی را جدا ساخت که بعدا به وسیله کروماتوگرافی دو بعدی روی لایه های نازک خالص سازی شد.
ماده خالص سازی شده علاوه بر قابلیت جذب تابش ماده ماورا بنفش (UV) دارای نقطه ذوب 173-170 درجه سانتی گراد و چرخش ویژه [α]25=+156° و فرمول مولکولی C24H39NO2 بود. افزون بر این طیف جرمی اش نشان داد که آن جسم دارای جرم مولکولی NW=385 است. همچنین طیف های جرمی، IR و H-NMR وجود گروه ها و پیوندهای C=O (کتن)، C-O و O-H (الکل)، (CH2(N (آمین)، C=CH2 (اگزوسیکلیک) و نیز حلقه های سیکلوپروپانی و استروئیدی را در مولکول آن جسم به تایید رساندند.
نتیجه گیری و توصیه ها: فرمول ساختاری که در یافته ها آمده است برای بوکسیپی ترسیم شد. ترکیب سیکلومیکروبوکسین نامگذاری شده است.