بررسی توسعه ریشه ذرت و تاثیر آن بر کاهش مصرف آب در روش های مختلف آبیاری با پساب در دشت نیمه خشک کربال در استان فارس

عمق ریشه یکی از پارامترهای تاثیرگذار در محاسبه مقدار آب قابل نگه داری در محدوده ریشه گیاه و برنامه ریزی آبیاری محسوب می شود. مطالعه حاضر، با هدف بررسی روند توسعه ریشه در طول فصل رشد گیاه ذرت در روش های مختلف آبیاری با دو کیفیت متفاوت آب از یک سو و بررسی چگونگی تجمع ریشه، در نیمرخ خاک و تدوین مدل حرکت عمقی ریشه از سوی دیگر در قالب طرح یک بار خرد شده (اسپلیت پلات)، با تیمار اصلی روش آبیاری در سه سطح (جویچه ای، قطره ای سطحی و قطره ای زیرسطحی) و تیمار فرعی، کیفیت آب در دو سطح (پساب تصفیه شده شهری و آب معمولی)، در دو سال متوالی، در منطقه کربال فارس انجام شد. پایش عمق ریشه با روش حفر ترانشه و مشاهده نیم رخ خاک انجام شد. نمونه گیری در طول دوره رشد در 16 نوبت، با فواصل 7 روزه و اندازه گیری وزن ریشه در لایه های خاک نیز از روش برداشت مونولیت های خاک و شستشو در صافی های پلاستیکی با فشار آب انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اگر چه بیشترین عمق ریشه در آبیاری قطره ای زیرسطحی و کمترین آن در آبیاری جویچه ای مشاهده شد، اما عمق نهایی ریشه به طور معنی داری تحت تاثیر روش آبیاری و کیفیت آب آبیاری قرار نگرفت. در این تحقیق، مدل حرکت عمقی ریشه در طول فصل رشد تدوین و دقت آن نیز برای شرایط انجام آزمایش کنترل گردید. عمق نهایی ریشه در شرایط آزمایش برای تیمار های مختلف به طور متوسط 77 سانتی متر اندازه گیری شد. محاسبه حجم آب در هر آبیاری با استفاده از جبران کمبود رطوبت در محدوده عمق واقعی ریشه، مقدار آب آبیاری را به میزان 31 درصد نسبت به مدل خطی، 27 در صد نسبت به مدل بورگ و گریمز و 8/41 در صد نسبت به مدل کراپ وات کاهش داد. مجموع وزن خشک ریشه ذرت در آبیاری قطره ای زیرسطحی به طور معنی داری نسبت به روش های آبیاری جویچه ای و قطره ای سطحی افزایش نشان داد. کیفیت آب تاثیر معنی داری بر وزن خشک ریشه نشان نداد. بیشترین تجمع وزن خشک ریشه در آبیاری قطره ای زیرسطحی، در عمق 40-20 سانتی متری خاک، درحالی که در روش های قطره ای سطحی و جویچه ای در لایه سطحی خاک (20-0 سانتی متری) مشاهده شد. ریشه ها در روش قطره ای زیرسطحی به طور یک نواخت تری در لایه های خاک توزیع شده بودند. تراکم ریشه در تمامی تیمارها، در عمق های پایین تر از 65 سانتی متر ناچیز بود.