مشارکت در پژوهش های دانشگاه علوم پزشکی تهران

طی سال های اخیر انتشارات علمی در حوزه علوم پزشکی در ایران افزایش قابل توجهی یافته است و رشد تولید علم در ایران از ابتدای دهه 90 میلادی بیشترین رشد را در منطقه خاورمیانه داشته است. در این بین دانشگاه علوم پزشکی تهران که 12% اعضای هیئت علمی در بخش علوم پزشکی کشور را دارا است، سهم مهمی را در پژوهش علوم پزشکی کشور ایفا می کند. سوال این است که رفتار محققین در این دانشگاه به لحاظ مشارکت در انجام تحقیق چگونه است؟ چه عواملی بر این رفتار تاثیر می گذارد؟

نمونه تحت بررسی کلیه طرح های تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی تهران بوده اند که در سال 1383 از منابع داخل و یا خارج از دانشگاه تامین اعتبار شده و تا زمان انجام این بررسی تمام شده وگزارش نهایی ارایه گردیده بود (315 طرح). فرم گردآوری داده های طرح برای 301 پرونده تکمیل شد. از طرفی پرسش نامه پژوهشگران برای محققین اصلی این طرح ها ارسال شد و در نهایت پرسشنامه 208 نفر از محققین گردآوری شد. از آزمون های معمول آماری (فراوانی نسبی، آزمون مربع کای، آنالیز واریانس و رگرسیون خطی با چند متغیر مستقل به شیوه Enter برای ارزیابی عوامل موثر بر امتیاز مشارکت افراد) استفاده شده و با نرم افزار SPSS ویرایش5/11انجام شده است. همچنین تحلیل شبکه همکاری مجریان و همکاران اصلی بر روی داده های حاصل از فرم گردآوری داده های طرح و با استفاده از نرم افزار UNICET انجام پذیرفته و در آن ارتباط هر یک از واحدهای دانشگاه با یکدیگر بررسی شده است.

تنها 2/2% از طرح های دانشگاه علوم پزشکی تهران که در سال 1383 قرارداد آن ها نتظیم شده است، همکاری فردی را به عنوان مجری مشترک و یا همکار اصلی از سایر سازمان های غیر دانشگاهی داشته است. این نسبت مشارکت با سایر دانشگاه به 5/2% طرح ها می رسد. از بین انواع طرح ها، پژوهش های نظام بهداشتی وضعیت بهتری از نظر مشارکت نشان می دهند. عامل مهم دیگر در امتیاز مشارکت که از رگرسیون خطی انجام شده بدست آمده «نحوه انتخاب موضوع تحقیق» است. مراکز تحقیقاتی تنها با دانشکده پزشکی و بهداشت طرح مشترک دارند و همه طرح های دانشکده توانبخشی در داخل همان دانشکده تعریف می شوند و کلا همکاری با سایر واحدهای دانشگاه ندارند.

مطالعه حاضر نشان داد که مشارکت طرح های دانشگاه علوم پزشکی با سازمان های خارج از دانشگاه و سایر دانشگاه ها اندک است. بخشی از این موضوع به ساختار پژوهش کشور باز می گردد که بر اساس منابع دولتی شکل گرفته است و حضور بخش غیردولتی در آن بسیار کم رنگ است. نکته دیگر فرصت موجود برای تعریف طرح های مشترک بین دانشگاهی است که با توجه به توان دانشگاه در این عرصه قابل طرح می باشد. همان طور که در خصوص تاثیر احتمالی مداخله بر روی پژوهش های نظام بهداشتی نشان داده شده، برای حرکت هدفمند دانشگاه امکان تاثیرگذاری سیاست ها اعمال شده چه در سطح دانشگاه و چه در سطح ملی وجود دارد. داده های این بررسی می تواند به عنوان پایه ای برای نشان دادن میزان موفقیت این مداخله ها مورد استفاده قرار گیرند.