وحدت موضوعی سوره های قرآن کریم در ترازوی نقد

به رغم وجود تنوع و تعدد موضوعات در بسیاری از سوره های قرآن که در نگاه ابتدایی، بدیهی می نماید؛ برخی قرآن پژوهان معاصر، معتقدند آن سوی این کثرت و تنوع ظاهری، غرض و موضوع واحدی نهفته است و میان تمامی آیه های یک سوره و موضوعات به ظاهر پراکنده آن، پیوندی اجتناب ناپذیر و ناگسستنی با موضوع و غرض اصلی سوره برقرار است؛ آنان این ویژگی - وحدت موضوعی - را از معجزات برتر و مقتضای بلاغت و حکمت الهی می دانند.
هرچند از سوی طرفداران این نظریه، تلاش هایی گسترده برای اثبات «وحدت موضوعی سوره های قرآن» انجام گرفته است، اما ضعف ها و کاستی هایی در دلایل ارائه شده وجود دارد که مانع از پذیرش این نظریه خواهد شد. در این نگاشته دلایل و شواهد این نظریه نقد و بررسی می شود.
افزون بر کاستی های موجود در دلایل این نظریه؛ ناسازگاری نظریه با تنوع آشکار موضوعات در بسیاری از سوره ها؛ فقدان معیاری اطمینان بخش؛ خطر تفسیر به رای؛ دشواری دستیابی به موضوع اصلی در هر سوره، فقدان اشارتی در قرآن و کلام معصوم، تشتت و اختلاف فراوان در موضوعاتی که از سوی طرفداران این نظریه برای هر سوره معرفی شده است، به مثابه دلایلی هستند که به نفی و انکار نظریه وحدت موضوعی می انجامد.