رازداری و حدود آن در حرفه پزشکی

بر اساس تعالیم اخلاقی، هر انسانی موظف است اسرار خود و دیگران را حفظ کند. دلالت آیات و روایات بر این آموزه به صورت کلی و عام، تمام است و تردیدی در آن راه ندارد؛ به ویژه در مورد پزشکان، زیرا این صنف علاوه برضرورت تخلق به این فضیلت اخلاقی و سوگندی که یاد کرده اند؛ به عنوان یک شرط ضمن عقد در قراردادی، که با مریض یا سازمانی که آن ها را به کار می گیرد، منعقد نموده اند، به این امر موظف شده اند و در صورت تخلف از باب «تعدد اسباب» گناهشان نیز سنگین تر خواهد بود. هم چنین ماده ی 648 قانون مجازات اسلامی افشای اسرار بیماران را جرم شمرده است.
مساله ای که سبب مشکل برای پزشکان می شود این است که گاهی ضرورت، پزشک را بر آن می دارد که پرده از اسرار بیمار خود بردارد؛ زیرا کتمان او سبب بروز مشکلاتی برای فرد یا جامعه می گردد. در این حالت، پزشک دچار شک و سرگردانی است، زیرا او با دو حکم الزامی «وجوب» و «حرمت» که بر یک موضوع وارد شده اند مواجه است (حرمت افشای اسرار بیمار و وجوب جلوگیری از مفاسد وحفظ منافع جامعه).
برای معلوم شدن تکلیف پزشک دراین مساله، مطالعه ی جامعی در متون اخلاق پزشکی، کتب روایی و مجامع فقهی انجام گرفت و بعد از جمع بین روایات مختلف و بررسی دیدگاه های فقهی و اخلاقی؛ مشخص شد که باتوجه به این که بین آن دو حکم «تزاحم» است، انجام هر دو مقدور نیست و مکلف وظیفه دارد هر کدام را که دارای مصلحت بیش تر و ملاکی قوی تر باشند مقدم بدارد. درصورتی که قوت ملاک با دلیل عقلی یا شرعی، یا دلیل دیگری که از نگاه علمی دارای اعتباراست ثابت نشد؛ به مقتضای «اصل اولی» از افشای آن راز خودداری کند.
البته حقیقت گویی و بیان خصوصیت دقیق مرض به خود بیمار، امر لازمی است و پزشک نباید مریض را در جهل نگه دارد و حقیقت مریضی را از اوپنهان کند، بلکه باید با زمینه سازی وتوضیحات لازم او را به حقیقت امر آگاه نماید. زیرا دلایل وجوب کتمان سر این مورد را شامل نمی شود.