نقش مردم در مشروعیت حاکمیت

آیا حکومت اسلامی غیر از آنکه الهی است، از نظر مشروعیت، به خواست و رضایت مردم نیز بستگی دارد یا نه؟ در پاسخ به این سؤال، پنج دیدگاه قابل طرح است که دیدگاه «مشروعیت مردمی» از حریم بحث فعلی ما خارج است.
دلایل نصب امام معصوم در عصر حضور - که مورد اتفاق علمای شیعه است - و نیز نصب فقیه عادل در عصر غیبت - که دیدگاه مشهور فقها است - باعث می شود که دیدگاه مبتنی بر استحالهء نصب فقها (به حسب مقام ثبوت) و یا ناتوانی ادلهء اثبات ولایت فقیه (به حسب مقام اثبات) از اساس باطل باشد. چنانکه دیدگاهی که معتقد است حاکمیت در عصر غیبت به مردم واگذار شده است، بدون دلیل معتبر است.
دلایل قائلین به «تصدی حکومت، منوط به رای اکثریت مردم» نیز ناکافی است، بنابراین از میان دیدگاه های مطرح شده، تنه، دیدگاه نصب امام معصوم در عصر حضور و نصب فقهای عادل در عصر غیبت که همان نظریهء مشروعیت الهی و مقبولیت مردمی است، باقی می ماند که بر اساس آن مردم از نظر منبع مشروعیت، نه نقشی در اعطای ولایت دارند و نه مشروعیت تصدی امور به خواست و رضایت بستگی دارد. بلکه صرفا زمینه ساز تحقق حکومت مشروعند. اما این هرگز به معنای جواز و مشروعیت تحمیل خود بر مردم و برقراری حکومتی تحمیلی نیست.