کنکاشی تاریخی پیرامون کاربرد لقب های امیرالمؤمنین و خلیفهالله در مورد خلفا

در تاریخ اسلام، پس از غصب خلافت از اهل بیت: و نیز پس از همراهی نکردن مردم با امام علی بن ابی طالب(ع)، دگرگونی های بزرگی در بافتار و ساختار کلی حکومت و جامعه اسلامی به وجود آمد. خلافت، به سرعت به ملوکیت تغییر ماهیت داد و جامعه، پذیرای حاکمانی شد که اگرچه مدعی جانشینی رسول اکرم(ص) بودند، اما به سان پادشاهان حکم می راندند.
آنچه درخور تامل است، اینکه خلفا (فرمانروایان مرکزی دنیای اسلام) با وجود همهء دگرگونی ها و با آنکه به شدت دنیامدار شده بودند، همچنان در نگرش همگانی از جایگاهی معنوی برخوردار بودند. آنان به رغم رفتارهای ملوکانه، به خوبی به ریشه داربودن دین و معنویت در باور و نگرش مردم آگاهی داشتند و ازاین رو، می کوشیدند خویشتن را حاکمانی دینی و معنوی معرفی کنند.
این نوشتار، در میان روش ها و ابزاری که خلفا در «دیندارنمایی» خود به کار می بردند، به بازشناسی تاثیر دو لقب «امیرالمؤمنین» و «خلیفهالله» نظر دارد که خلف، در پرتو بهره گیری از این دو لقب، جایگاهی قدسی برای خویش درنظر می گرفتند و در نگرش عامهء مردم، حاکمانی معنوی و دینی به شمار می آمدند.