مطالعه برخی خصوصیات مورفولوژیکی و بیولوژیکی Wilsonomyces carpophilus در استان آذربایجان غربی

به منظور مطالعه ویژگی های مورفولوژیکی و بیولوژیکی جدایه های قارچ عامل بیماری غربالی درختان میوه هسته دار، از اندام های مختلف درختان میوه هسته دار مشکوک به آلودگی در استان آذربایجان غربی طی بهار و تابستان سال 1386 نمونه برداری شد. قطعات بافت های برگ، شاخه و میوه بعد از ضد عفونی سطحی روی محیط های کشت WA (2 درصد)، MA، PDA و APDA کشت شدند. در مجموع 60 جدایه از هفت گونه مختلف درختان میوه هسته دار به دست آمد. براساس مطالعات تاکسونومیکی، تمامی جدایه ها به عنوان گونه Wilsonomyces carpophilus شناسایی گردیدند. جدایه ها روی محیط کشت PDA، اسپورودوکیوم های واجد کنیدیوفور های سمپودیال، کنیدیوم های 5-3 یاخته ای (ندرتا 9-1 یاخته ای)، هولوبلاستیک، رکسولیتیک (Rhexolytic) و به ابعاد 15-5/ 7 × 5/ 67-20 میکرومتر را تولید نمودند. بیشترین میزان رشد رویشی جدایه ها در دمای 21 درجه سانتیگراد و 6 pH مشاهده گردید و هیچ رشدی در دمای پایین تر از 5 درجه سانتیگراد و بالاتر از 30 درجه سانتیگراد مشاهده نشد. ضمن اینکه بین جدایه ها از نظر میانگین رشد رویشی و هاگ زایی تفاوت قابل ملاحظه ای وجود داشت. برای تمام جدایه ها، در محیط های کشت MA، PDA و APDA و شرایط تاریکی، کلامیدوسپور ها به وفور تشکیل شدند. کلامیدوسپور ها گرد تا تخم مرغی، با دیواره ضخیم، به رنگ قهوه ای روشن تا تیره و قطر 30-12 میکرومتر، به صورت انتهایی یا میانی، منفرد یا زنجیره ای 3-2 عددی و ندرتا درازتر تشکیل شدند. در بررسی نحوه جوانه زنی، نفوذ، آلودگی و گسترش بیماری روی نهال های بذری بادام مشخص شد که نفوذ قارچ از طریق روزنه ها و با تشکیل اپرسوریوم ها انجام می گیرد. سه تا چهار روز بعد از مایه زنی، حلقه ای بی رنگ در اطراف ناحیه آلوده تشکیل گردید و بعد از شش روز، بافت های آلوده دچار بافت مردگی شده و به تدریج از بافت های سالم جدا شدند و بعد از 10 روز ریزش کردند. اسپورودوکیوم ها تحت شرایط رطوبت نسبی بالا (بیش از 75 درصد) و دمای کمتر از 25 درجه سانتیگراد روی بافت های ریزش یافته یا باقیمانده روی برگ ها و همیشه در سطوح بالایی آن ها و به صورت نقاط سیاه رنگ بعد از 16 روز تشکیل شدند. در بررسی نحوه بقای قارچ، طی سه تاریخ نمونه برداری (10 دی، 20 بهمن و 25 اسفند سال 1386) کنیدیوم ها از جوانه های سالم درختان زردآلو، گیلاس، هلو و بادام جدا سازی شدند. درصد جوانه زنی آن ها بین 100-62 درصد متغیر بود. تعداد کنیدیوم های جمع آوری شده از درختان زردآلو و بادام در سه تاریخ نمونه برداری متفاوت بود و نمونه برداری های دوم و سوم به ترتیب 4-3 و 5/ 1 برابر افزایش در تعداد کنیدیوم را نشان دادند، در حالی که در درختان گیلاس و هلو، کنیدیوم های به دست آمده از جوانه ها تفاوت چندانی در این سه تاریخ نمونه برداری نداشتند. این مطالعات نشان می دهد که کنیدیوم ها در طی فصول خواب در جوانه های سالم درختان بقا یافته و بدین طریق در زمستان گذرانی جمعیت قارچ روی گونه های مختلف هسته دار نقش دارند.