بررسی جهش فاکتور پنج لیدن (R506Q) در بیماران ترومبوفیلیک با استفاده از روش PCR-RFLP

شایع ترین علت مرگ در آمریکا، ترومبوز است و سالیانه بیش از دو میلیون نفر در اثر ترومبوز شریانی یا وریدی جان می سپارند. حملات ترومبوتیک ممکن است در اثر یک ناهنجاری مادرزادی یا تغییرات اکتسابی رخ بدهند. واژه «ترومبوفیلی» برای توصیف هر نوع ناهنجاری مرتبط با افزایش تمایل به ترومبوآمبولی وریدی، چه ارثی و چه اکتسابی، مورد استفاده قرار می گیرد.
فاکتورهای خطر بالینی که مستعد ترومبوز وریدی هستند عبارتند از: 1) آسیب دیدگی دیواره عروقی، 2) فاکتور v لیدن و مقاومت به پروتئین c فعال شده، 3) کمبود مهار کننده های پروتئازی در گردش، 4) افزایش سطوح پروترومبین، 5) آنتی بادی های ضد فسفولیپیدی، 6) افزایش هموسیستئین در خون، 7) کاهش فعالیت سیستم فیبرینولینیک، 8) بدخیمی.
عوامل ارثی و اکتسابی متعددی در ایجاد ترومبوز وریدی دخالت دارند که از بین عوامل ارثی می توان از جهش های فاکتور V لیدن، پروترومبین G20210A، آنزیم متیلن تترا هیدروفولات ردوکتاز C677T و هاپلوتیپ HR2، و از بین عوامل اکتسابی از آنتی بادی های ضد فسفولیپیدی و ترومبوفیلی های مادرزادی نام برد.
ترومبین، پروتئین C را فعال می سازد و پروتئین C انعقاد را به وسیله غیرفعال ساختن فاکتورهای Va و VIIIa مهار می کند. یک مکانیسم جدید برای ترومبوفیلی فامیلی در سال 1993 مورد شناسایی قرار گرفت که با مقاومت ذاتی به پروتئین C فعال شده مشخص می شود. به طور فیزیولوژیک، فاکتور پنج فعال شده (FVa) سریعا توسط پروتئین C فعال (APC) به منظور حفظ حالت طبیعی هموستاز غیرفعال می شود. غیرفعال شدن کامل FVa طبیعی با شکستگی هایی در R506، R306 و R679 توسط APC در ارتباط است. به نظر می رسد شکسته شدن R506 برای ارائه مطلوب جایگاه های شکست در R306 و R679 ضروری باشد و شکستگی هایی در R506 و R679 توانایی کوفاکتوری FVa را در واکنش، هم با FXa و هم با پروترومبین از بین می برد. چندین نقص ژنتیکی در FV گزارش شده و اعتقاد بر این است که از بین این ها جهش Leiden، در موقعیت506 [گلوتامین جانشین آرژنین شده است (R506Q)] منجر به مقاومت به APC می شود و زمینه ژنتیکی با شرایط انعقاد پذیری بالا را به وجود می آورد. موتاسیون FV لیدن، شایع ترین ریسک فاکتور زمینه ای برای ترومبوز وریدی است. با توجه به اهمیت جهش فاکتور V لیدن به عنوان عامل زمینه در بروز عوارض ترومبوامبولی برآن شدیم تا به بررسی فراوانی این جهش در بیماران ترومبوفیلیک مراجعه کننده به سازمان انتقال خون تهران بپردازیم.
در این تحقیق، ابتدا مقاومت به پروتئین C (APC-R) 300 بیمار به روش Clotting انداره گیری شده و سپس DNA نمونه هایی که APC-R غیرطبیعی داشتند (23 بیمار) به روش chelex استخراج گردید. سپس روی نمونه ها PCR انجام گرفت و بعد از آن، محصولات PCR تحت تاثیر هضم آنزیمی توسط آنریم MnlI قرار گرفتند و آنگاه روی نمونه ها الکتروفورز انجام گرفت.
در این مطالعه 300 نفر مورد مطالعه قرار گرفتند که 131 نفر مرد و 169 نفر زن بودند و میانگین سنی آن ها 42 سال)67/8±(SD= بود (از نوزاد 40 روزه تا فرد 67 ساله) که 10 درصد سابقه DVT، 6/7 درصد سقط جنین، 3/9 درصد مصرف OCP، 3/10 درصد سابقه جراحی، 3/3 درصد سابقه فامیلی، 3 درصد امبولی ریه، 9/9 درصد ترومبوز در جاهای غیرمعمول، 3 درصد سایر موارد بودند. براساس الکتروفروز انجام گرفته مشخص شد که 10 بیمار دارای جهش لیدن در فاکتور Vهستند و بدین ترتیب، فراوانی جهش در بیماران ترومبوفیلیک 3/3 درصد است.
در مطالعات انجام گرفته، فراوانی جهش فاکتور V لیدن در بیماران ترومبوفیلیک 60–45 درصد گزارش شده، در حالی که شیوع این جهش در بیماران مورد مطالعه ما بسیار کم تر و حدود 3/3 درصد است. لذا این احتمال وجود دارد که در بیماران مورد مطالعه ما، جهش فاکتور V لیدن به عنوان فاکتور زمینه ای در ایجاد ترومبوز خیلی مهم نباشد و شاید در این بیماران، جهش های ژنی دیگری وجود داشته باشند که در ایجاد ترومبوز مهمند و باید در سایر مطالعات مورد بررسی قرار گیرند