تماشای صحرا: (تاملی در زیبایی شناسی منظره در شعر حافظ)

حافظ، شاعر و عارف قرن هشتم هجری، بی گمان یکی از موثرترین چهره های شکل دهنده به فرهنگ و ادبیات ایران به شمار می رود. غزلیات وی که حاوی نگاه عرفانی او به طبیعت است با رویکردی اختصاصی عناصر طبیعت را آیه های خداوند به شمار آورده است. بر خلاف دیدگاهی که معتقد به نگاه رمز آمیز هنرمندان مسلمان به طبیعت است، این مقاله در صدد توضیح مفهوم دقیق آیه نگری و نگاه طبیعت دوست هنرمند مسلمان است. در این نگاه، طبیعت جایگاه معشوق است که با او پیوند دارد. چیزی جدا از او نیست که با واسطه رمز خدا را معرفی کند. نگاه آیه نگر به وجود اشیا اشاره می کند در حالی که نگاه نماد پرداز به چیستی و ماهیت شیئ نظر دارد. حافظ زیبایی طبیعت را در گرو منظره های خاص با عناصری گزینش شده، در حالت طبیعی و اوقاتی خاص می داند.