بررسی پترولوژی و محیط تکتونوماگمایی سنگ های آتشفشانی آشتیان

منطقه پژوهش در استان مرکزی در 235 کیلومتری جنوب باختری تهران واقع شده است و بخشی از چهارگوش قم است. از نظر سنگ شناسی سنگ های آتشفشانی بخش اعظم منطقه را در بر گرفته اند که عمدتا در شمال خاوری و خاور آشتیان برون زد دارند. سنگ های آتشفشانی مورد نظر دارای ترم های مختلف سنگی شامل آندزیت بازالت، آندزیت، تراکی آندزیت، داسیت، ریوداسیت و ریولیت است. به لحاظ سنی، سنگ های فوق متعلق به ائوسن (لوتسین میانی تا پایانی) هستند که در امتداد کمربند آتشفشانی ارومیه- دختر قرار گرفته و شامل شش عضو E1 تا E6 در ناحیه تفرش و آشتیان هستند. سنگ های پلوتونیکی مربوط به الیگومیوسن هستند و سنگ های قدیمی تر از تریاس در منطقه دیده نمی شود. سنگ های آتشفشانی اعم از گدازه و توف گستره وسیعی از منطقه را پوشانده است. فوران های آتشفشانی در هر دو محیط خشکی و دریایی صورت گرفته است که ایگنمبریت ها و توفیت ها معرف آن هستند. از نظر حجمی، فوران های اسیدی و حد واسط بر فوران های بازیک برتری دارند. ضمنا سنگ های ماگمایی به با دایک های متعددی قطع شده اند. به لحاظ کانی شناسی سنگ های مزبور دارای پلاژیوکلاز، فلدسپات آلکالن، کوارتز، کلینوپیروکسن، آمفیبول و بیوتیت هستند و الیوین نیز به مقدار کم در سنگ های آندزیت بازالتی دیده می شود. پلاژیوکلازها دارای ساخت منطقه ای و آمفیبول ها دارای حاشیه سوخته هستند که این پدیده نشانه دمای زیاد ماگمای سازنده است. از نظر ژئوشیمیایی، پتروگرافی و پترولوژی، تغییرات عناصر اصلی، عناصرکمیاب و ضریب تفریق نسبت به سیلیس بررسی شده که همگی پدیده تفریق از طریق تبلور بخشی برای پیدایش این سنگ ها را تایید می کند. براساس نمودارهای پترولوژیک سنگ های ماگمایی دارای ماهیت کالکوآلکالن هستند. همچنین با استفاده از نمودارهای جدا کننده محیط زمین ساختی سنگ های آتشفشانی مورد نظر در گستره نواحی فرورانش قرار گرفته و متعلق به کمربند آندزیت های کوه زایی اند. نمودار عناصر کمیاب این سنگ ها بررسی شده است که از جمله بی هنجاری های موجود در این نمودارها مربوط به عناصر استرانسیم و نیوبیوم است. همچنین بررسی الگوی پراکندگی عناصر نادر خاکی، تشکیل ماگمای کالکوآلکالن را از یک گداز بخشی گوشته فوقانی پیشنهاد می کند.