درآمدی بر مبانی معرفت شناسی اسپینوزا

نگارنده مقاله حاضر بر آن است تا در بررسی مبانی معرفت شناختی فلسفه اسپینوزا، برخی ازمهم ترین سؤالات معرفت شناسی معاصر را پیش روی نظریات فلسفی این فیلسوف عقل گرای قرن هفدهم قرار دهد و از این طریق، نوشتاری جامع را در ارائه منظومه وار اندیشه های معرفت شناسانه وی سامان بخشد. ضمن اینکه در مقاله حاضر، با مروری بر درجات صعودی صدق (معرفت ناشی از تجربه مبهم، معرفت استدلالی، و معرفت شهودی)، به بررسی اعتبار، وثوق و نیز ویژگی های مراتب ادراک در نظریه شناخت اسپینوزا پرداخته خواهد شد.
نظریه شناخت اسپینوزا با برشمردن معیارهای درونی و بیرونی صدق، از تصورات تام (ناظر به تامین معیارهای درونی صدق) و حقیقی (ناظر به معیار بیرونی صدق) سخن می گوید. مطابقت با واقع (امر متصور)، به عنوان معیار بیرونی و وضوح (بداهت)، و نیز تمایز و سازگاری، به عنوان معیارهای درونی صدق، پدیدآورندگان تصوری تام و حقیقی خواهند بود. بر این اساس، نظریه شناخت اسپینوزا با دو نظریه مشهور حوزه معرفت شناسی که عبارت اند از: نظریه کلاسیک معرفت و نظریه انسجام یا هماهنگی در موضوع «معیار صدق» قرابت هایی خواهد داشت. گفتنی است که در بخش پایانی این مقاله، به بررسی نسبت نظریه شناخت اسپینوزا با دو نظریه مذکور پرداخته خواهد شد.