بررسی دیدگاه های پژوهشگران و مسوولین نشریات علوم پزشکی ایران در خصوص شرایط و تعریف نویسنده و اصول اخلاقی مربوطه در انتشار مقالات علوم پزشکی

با توجه به رشد پرشتاب پژوهش در علوم پزشکی، رعایت اصول اخلاقی در انجام طرح ها و انتشار نتایج پژوهش ها و به خصوص حقوق مربوط به نویسندگان جایگاه ویژه ای یافته است. در این مطالعه دیدگاه محققین و مسوولین نشریات علوم پزشکی، مورد بررسی قرار گرفت.

در این تحقیق، پرسشنامه ای توسط پست الکترونیک به محققین و سردبیران مجلات علوم پزشکی کشور ارسال شد و سوالاتی در خصوص تعریف نویسنده، میزان رعایت اصول اخلاقی در تعیین نویسندگان، دلایل مهم زیر پا گذاشتن آنها و بهترین راهکارهای اصلاحی پرسیده شد.

از بین 112 پاسخ رسیده، 52% افراد با تعریف ارایه شده توسط کمیته سردبیران مجلات علوم پزشکی دنیا در مورد شرایط نویسندگی موافق بودند و آن را برای ایران نیز کاربردی می دانستند. به نظر آنها در کمتر از 50% مقالات ایرانی این تعریف به صورت کامل رعایت می شود. منفعت طلبی نویسندگان (71%)، فشارها و معذوریت های محققین و دانشجویان نسبت به مسوولین مراکز و استادان راهنما (50%)، و عدم آشنایی با اصول و قوانین مربوطه (45%) مهم ترین علل عدم رعایت اصول و شرایط استاندارد نویسندگی بود. بیشترین جریمه انتخابی تذکر کتبی و سپس عدم برخورداری از مزایای مادی و معنوی مقاله عنوان شد. همچنین ابلاغ قوانین و آیین نامه های مربوطه (52%)، برنامه های آموزشی (39%) و اقدامات پیشگیرانه (39%) به عنوان مهم ترین راهکارهای پیشنهادی برای کاهش خطاها بودند.

اکثر محققین و صاحب نظران کشور رعایت تعاریف استاندارد بین المللی را ضروری و مناسب می دانند. با وضع قوانین، استفاده از ابزارهای تشویقی و تنبیهی مناسب و توسعه فعالیت های آموزشی می توان زمینه های بروز چنین تخلفاتی را به حداقل رساند.