نگرشی مردم شناختی به زندگی مردم در بحران های سیاسی- اجتماعی ایران

با نگاهی به ساخترا سیاسی- اجتماعی جامعه ایران در دوران صفویه، که اکثرا براساس قدرت ایلات قرار داشت، بعد از سقوط آن سلسله ایلات به طور بارزی وارد عرصه سیاسی شدند و حکومت نادرشاه انگیزه های جاه طلبانه سران ایلات را دو چندان کرد. در واقع قتل نادر سرآغاز دوره دیگری از آشوب و هرج و مرج در ایران بود. کشیشان کارملیت (کرملی)، یکی از جماعت مسیحی کاتولیک وابسته به کلیسای رم که در دوران صفویان فعالیت گسترده ای داشتند و در سال هیا حکومت نادر آن را تا حدی ادامه دادند، پس از ترور نادر به واسطه شرایط بسیار سخت و خطرناک اوضاع داخلی ایران فعالیت آنان به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافت. تنگاناها و مشکلات به حدی بود که اکثر آنان ناگزیر به ترک ایران شدند و در کشورهای همسایه اقامت کردند؛ مع هذا اخبار ایران را پی می گرفتند. به هر حال برخی از کشیشان شاهدان عینی رویدادهای از نززدیک بودند. آنها مصائب و مشقت های طاقت فرسایی را که مردم ایران متحمل می شدند نظاره می کردند و گهگاهی خود آنان نیز از این ناملایمت ها بی بهره نبودند. از این رو تعداد نامه ها و گزارش های آنان در این دوره گرچه در مقایسه با دوران صفوی و افشاری بسیار اندک است. اما از ابعاد سیاسی و اجتماعی خیلی مهم و قابل تاملند. در این دوره چگونگی روند افول تمدن و فرهنگ ایران که از قبل شروع شده بود به طور بارزی مشخص می شود. این مقاله به مطالعه و بررسی وضع مردم در غرب ایران، به خصوص دو ایالت مهم اصفهان و شیراز، از قتل نادرشاه تا استقرار حکومت کریم خان زند می پردازد و به گزراش های کشیشان کارملیت و برخی از هم کیشان آنان از رویدادای داخلی ایران، به خصوص در اصفهان که به مقامات کلیسای رم ارسال کرده اند، تکیه دارد و آن را از دو منظر مورد مدافه و تامل قرار داده است. نخست، برداشت و دیدگاه های آنان از اوضاع داخلی و زندگی روزمره مردم به ویژه در اصفهان و دوم مقایسه گزارش ها و نظرات آنان با منابع معتبر آن دوره.