چالش های مدیریتی و توسعه گردشگری در مناطق تحت حفاظت سواحل جنوبی دریای خزر

هر چند که توجه روزافزون به «مناطقی تحت حفاظت» به عنوان مقصد گردشگری و توسعه فعالیت های گردشگری در آنها می تواند برای جامعه محلی و همچنین حفاظت از منابع طبیعی یک فرصت تلقی شود اما نگرانی هایی نیز در زمینه مدیریت ناکارآمد گردشگری در این مناطق وجود دارد. در نبود یک نظام مدیریتی سیستماتیک و دانش محور، هر گونه تغییر کاربری اندیشیده نشده و توسعه لجام گسیخته گردشگری، می تواند تهدیدی جدی برای این مناطق به شمار آید. تجارب جهانی و ملی حکایت از بروز تغییرات بازگشت ناپذیر محیطی و نابودی این اکوسیستم های آسیب پذیر و در عین حال ارزشمند دارد. سواحل جنوبی دریای خزر از قدیمی ترین و مهمترین مقاصد گردشگری کشور است و گردشگری مبتنی بر طبیعت، محصول اصلی گردشگری آن به شمار می آید. بخش قابل توجهی از طبیعت گردی، در «مناطق تحت حفاظت» صورت می گیرد و سواحل شمالی کشور بدین لحاظ از قابلیت بالایی برخوردارند. علی رغم انکه بیش از پنجاه سال از سابقه حفاظت مناطق طبیعی در ایران می گذرد مطالعات صورت گرفته حاکی از آن است که نظام مدیریتی حاکم بر این مناطق از اثر بخشی و کارایی لازم برخوردار نبوده است. در این مقاله ابتدا به ارزیابی قابلیت های اکوتوریستی مناطق تحت حفاظت استان های حاشیه ی سواحل شمالی کشور پرداخته شده است. سپس در مطالعه ای تطبیقی نظام مدیریتی حاکم بر این مناطق با نظام های مدیریتی سایر نقاط جهان مقایسه گردید. همچنین الگوی مدیریتی حاکم بر“پناهگاه حیات وحشی میانکاله «در مرحله بعدی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتیجه این مطالعات نشان داد که نظام مدیریتی حاکم بر پناهگاه حیات وحشی میانکاله از نوع»مدیریت کلاسیک (سنتی) است. این نوع مدیریت نگاهی «موزه ای» به منطقه دارد و تنها دغدغه آن حفاظت از محیط زیست است. از آنجا که در این رویکرد مدیریتی، به گردشگری به عنوان فعالیتی متعارض با اهداف زیست محیطی نگریسته می شود لذا نمی تواند از کارایی و اثربخشی لازم برخوردار باشد. در کنار این یافته ها، تبیین نگرشی دیدار کنندگان و ادراکات جامعه محلی نسبت به اهمیت حفاظت از این پناهگاه حیات وحشی و توسعه گردشگری از دیگر نتایج حاصل از پژوهش میدانی این تحقیق است. در پایان راهکارهایی برای پیاده سازی نظام مدیریتی کارآمد در مناطق تحت حفاظت ارائه شده است.