نوسان ایمان و کفر از نظر ابن عربی و ملاصدرا

ایمان در اندیشه ی دینی از بالاترین ارزش برخوردار است، ولی همیشه این سوال مطرح بوده است که آیا همه ی مومنان از ایمانی یکسان و مشابه و در نتیجه از ارزشی مساوی برخوردارند؟ به عبارت دیگر، آیا ایمان و کفر افزایش و کاهش پذیر است؟
پذیرفتن هر یک از دو طرف مساله، نتیجه ی پاسخ به سوالاتی است از قبیل این که آیا ایمان و کفر امری بسیط است یا مرکب؟ و آیا عمل در حقیقت آن دو دخیل است یا خیر؟ دانشمندان اسلامی در پاسخ به این پرسش ها اختلاف نظر دارند. این مقاله متکفل کشف و مقایسه ی دیدگاه دو تن از اندیشمندان برتر اسلامی، یعنی ملاصدرا و ابن عربی است.
با توجه به مستندات ملاصدرا، از قبیل آیات قرآنی، مبانی عمومی فلسفه او از جمله: اصالت وجود، تشکیکی بودن وجود، حرکت جوهری و... و نظرات کلامی وی از جمله وجودی تلقی کردن کفر و ایمان و...، این نتیجه به دست آمده است که کفر و ایمان در دیدگاه او، شدت و ضعف پذیر است.
اما ابن عربی به دلیل عدم ورود در بسیاری از مسایل مربوط به ایمان و کفر در آثار خود و نیز ذووجوه بودن عباراتی که در این باره از او به جا مانده است، نظر واحد و قطعی خود را ارائه نداده است. با این حال، با توجه به غلبه ی دلایل و شواهد دال بر تایید امکان و وقوع نوسان در کفر و ایمان، باید توجی هاتی را ارائه داد تا اختلافات ظاهری و احتمالی را برطرف سازد. در صورت مدلل نمودن موارد خاص، می توان گفت او نیز به کاهش و افزایش ایمان و کفر معتقد است، هرچند مبانی وی تنوع و استحکام مبانی صدرایی در امکان و روایی پذیرش شدت و ضعف در کفر و ایمان را ندارد.