بررسی ویژگی های سیتوژنتیکی برخی از توده های پیاز مورد کشت در ایران

پیاز خوراکی (Allium cepa L.) یکی از محصولات مهم و استراتژیک بوده که با توجه به اهمیت این محصول در ایران انجام یک بررسی جامع در تعیین خصوصیات سیتوژنتیکی توده های مربوطه امری اجتناب‎ناپذیر است. لذا، ده توده پیاز بومی مورد کشت در سطح کشور شامل: سفید کاشان، قرمز آذرشهر، درچه اصفهان، سفید قم، قولی قصه زنجان، محلی یاسوج، هرسین، اسحاق‎آباد نیشابور، ابرکوه یزد، رامهرمز، در مقایسه با دو رقم خارجی شامل: تگزاس ارلی گرانو و سوییت اسپانیش انتخاب و ویژگی های سیتولوژیکی آنها شامل: تعداد کروموزوم، طول بزرگ‎ترین و کوچک‎ترین کروموزوم، نسبت طول بزرگ‎ترین به کوچک‎ترین کروموزوم، میانگین نسبت بازوی بلند به کوتاه، میانگین نسبت بازوی کوتاه به بلند، میانگین طول کروموزوم‎ها و تقارن کاریوتیپی در هر رقم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که، عدد پایه کروموزومی در همه توده های مورد بررسی X=8 و تعداد کروموزوم 2n=2x=16 بوده و کروموزوم‎های ژنوم دوازده توده مورد مطالعه از نوع متاسانتریک، ساب متاسانتریک و ساب تلوسانتریک می‎باشند. تجزیه، کاریوتیپی توده ها نیز با استفاده از پارامترهای طول نسبی کوتاه‎ترین کروموزوم (S%)، شکل کلی کاریوتیپ TF%)) و اختلاف دامنه طول نسبی کروموزوم DRL)) تعیین شد. شکل کلی کاریوتیپ‎ها حاکی از تقارن نسبی هر دوازده توده است. بررسی طول نسبی کوتاه‎ترین کروموزوم S%)) و اختلاف دامنه طول نسبی کروموزوم (DRL) نشان داد، با توجه به فاکتور طول نسبی کوتاه‎ترین کروموزم توده های رامهرمز و سفید کاشان به ترتیب دارای نامتقارن‎ترین کاریوتیپ می‎باشند و توده های هرسین و قرمز آذرشهر به ترتیب دارای متقارن‎ترین کاریوتیپ هستند. همچنین، به لحاظ اختلاف دامنه طول نسبی کروموزم نیز توده های هرسین و سفید کاشان دارای نامتقارن‎ترین کاریوتیپ و توده های رامهرمز و تگزاس ارلی گرانو دارای متقارن‎ترین کاریوتیپ می‎باشند. البته، سایر توده های مورد آزمون در حد واسط این دو طیف واقع شدند. همچنین، با توجه به مطالعات انجام شده توده های درچه اصفهان، سفید کاشان، قولی قصه، محلی یاسوج، رامهرمز و اسحاق‎آباد نیشابور دارای ماهواره کوچک بودند که مشابه رقم خارجی تگزاس ارلی گرانو بود و توده های ابرکوه، سفید قم، هرسین و قرمز آذرشهر دارای ماهواره بزرگ‎تر و مشخص‎تر بودند که مشابه رقم خارجی یلو سوییت اسپانیش بود. همچنین، دیاگرام مربوط به پراکنش توده ها بر اساس دو مؤلفه A1 و A2، جمعیت‎های مورد بررسی را در سه گروه متمایز قرار داد که این امر موید نتایج حاصل از تجزیه خوشه‎ای بود.