بررسی ارتباط بین میزان دریافت تنقلات و وزن در کودکان 7-6 ساله شهرستان شاهین شهر و میمه در سال 1388

بسیاری از عادات و الگوهای غذایی در دوران کودکی شکل می گیرند و تا پایان زندگی فرد باقی می مانند. تغذیه صحیح در این دوران، سبب ارتقای رشد و تکامل کودک می شود، به علاوه از خطر ابتلا به بیماری های مزمن در دوران بزرگسالی می کاهد (1). کودکان سنین دبستان، گروه خاصی را از نظر آسیب پذیری اجتماعی، بهداشتی و سلامت تغذیه تشکیل می دهند. چرا که کودکان 7 ساله، اولین گروه سنی هستند که وارد محیط جدید مدرسه می شوند و اغلب این موضوع باعث پدید آمدن تغییراتی در برخی عادات و شیوه زندگی، به ویژه عادات غذایی آنان می گردد. همچنین میزان رشد و سلامت، ارتباط تنگاتنگی با کیفیت و کمیت غذای مصرفی دارد و اطلاعات مربوط به وضعیت سلامت و تعیین وضعیت تغذیه ای این گروه از نظر شیوع کم وزنی، چاقی و عادات غذایی از مسایل مهم بهداشتی است (3، 2). مطالعات زیادی در نقاط مختلف کشور بر روی کودکان انجام شده است که به شیوع کم وزنی و اضافه وزن در این گروه سنی اشاره دارد (8-4).
این مطالعه از نوع مقطعی و به صورت توصیفی- تحلیلی بود.
افراد مورد مطالعه کودکان 7-6 ساله شهرستان شاهین شهر و میمه بودند.کودکان با وزن نرمال به روش نمونه گیری تصادفی ساده از مدارس ابتدایی شهرستان و کودکان با وزن زیر صدک 5ام و بالای صدک 95ام استاندارد NCHS، از طرح کشوری غربالگری سنجش در بدو ورود به مقطع ابتدایی انتخاب شدند. جمع آوری اطلاعات کلی کودک (شامل نام، تاریخ تولد و...) با استفاده از پرسش نامه و بررسی وضعیت مصرف مواد غذایی با استفاده از پرسش نامه تکرر مواد غذایی انجام گردید و روایی و پایایی FFQمورد استفاده، مورد تایید قرار گرفته بود (2). وزن کودک بدون کفش با حداقل لباس با استفاده از ترازوی استاندارد با دقت 1/0 کیلوگرم، قد با قدسنج با دقت 1 سانتی متر در حالی که کتف ها در حالت عادی و نگاه شخص به روبه رو باشد، اندازه گیری و سن کودک بر اساس سال و ماه مشخص شد. ضمن این که نمودارهای استاندارد NCHSبرای وزن و قد در شناسنامه سلامت هر دانش آموز رسم شده بود.
میانگین و انحراف معیار مصرف تنقلات (چیپس، پفک وکرانچی، انواع شکلات،آبنبات وکاکائو، انواع بیسکویت، انواع کیک، نوشابه وآبمیوه های صنعتی) در کودکان با وزن زیر صدک 5ام استاندارد NCHS 58/21 ± 43/38، در کودکان با وزن نرمال 90/21 ± 65/34 و در بین کودکان با وزن بالای صدک 95ام استاندارد NCHS، 18/38 ± 29/40 بار در هفته به دست آمد و نشان دهنده این بود که میزان مصرف تنقلات به ترتیب در کودکان با وزن بالای صدک 95ام استاندارد NCHS و کودکان با وزن زیر صدک 5ام استاندارد NCHS، بالاتر از کودکان با وزن نرمال بود. ولی ارتباط معنی داری بین مصرف تنقلات و وزن کودکان مشاهده نشد.
در کودکان با وزن زیر صدک 5ام و کودکان بالای صدک 95ام استاندارد NCHS، ارتباط معنی داری بین میزان تحصیلات مادر و پدر و میزان دریافت تنقلات مشاهده نشد، ولی در کودکان با وزن نرمال استاندارد، ارتباط معنی داری (007/0 = P) بین میزان تحصیلات پدر و میزان دریافت تنقلات مشاهده شد.
میانگین و انحراف معیار مدت زمان تغذیه انحصاری با شیر مادر در کودکان با وزن زیر صدک 5ام 12/5 ± 05/7، درکودکان با وزن نرمال 80/2 ± 98/5 و در کودکان با وزن بالای صدک 95ام 70/2 ± 89/5 ماه می باشد.بیشترین تنقلات مصرفی در این کودکان کیک، بیسکویت و شربت بود.
میانگین تعداد وعده های غذایی در کودکان کم وزن، نرمال و چاق، به ترتیب 3/1 ± 19/4، 09/1 ± 96/3 و 09/1 ± 91/4 به دست آمد و ارتباط بین صدک وزن کودک با تعداد وعده های غذایی، با آزمون همبستگی پیرسون 002/0 ± 023/0 به دست آمد که بیانگر ارتباط معنی دار بین صدک وزن کودک با تعداد وعده های غذایی است.
از کل نمونه، 2/71 درصد به طور منظم مکمل آهن و مولتی ویتامین را قبل از 2 سالگی دریافت می کردند و 8/28 درصد مکمل آهن و مولتی ویتامین را به طور منظم دریافت نمی کردند. ارتباط بین وزن و مصرف منظم مکمل آهن و مولتی ویتامین قبل از 2 سالگی با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون سنجیده شد. نتایج این طرح ارتباط معنی داری را بین مصرف منظم مکمل های آهن و مولتی ویتامین با وزن کودک نشان نداد، البته این امر ممکن است به دلیل کوچک بودن حجم نمونه باشد.
از کل نمونه ها 2/76 درصد صبحانه مصرف می کردند. درصد مصرف صبحانه در کودکان کم وزن، نرمال و چاق به ترتیب 3/80 درصد، 5/84 درصد، 5/62 درصد بود. ارتباط معنی دار بین صدک وزن کودک و مصرف صبحانه مشاهده نشد.
مصرف بی رویه تنقلات از یک سو از طریق کاهش اشتها، فرصت تغذیه با غذاهای مغذی سفره خانوار را ازکودک می گیرد. از سوی دیگر به علت این که تنقلات حاوی قند، نمک و چربی زیاد و کالری بالا هستند، زمینه را برای چاقی کودکان فراهم می کنند.
نتایج مطالعه کنونی در کودکان با وزن نرمال استاندارد، ارتباط معنی داری (007/0 = P) را بین میزان تحصیلات پدر و میزان دریافت تنقلات نشان داد. میزان تحصیلات و آگاهی تغذیه ای والدین از طریق تهیه میان وعده های مناسب به جای تنقلات نا سالم برای کودکان می تواند در حفظ وزن نرمال آنان مؤثر باشد.
ارتباط معنی داری بین مصرف تنقلات و وزن کودکان در سه گروه زیر صدک 5ام، نرمال و بالای صدک 95ام استاندارد NCHS مشاهده نشد.