نظریه کنش گفتاری جان آستین و فهم زمان قرآن

نظریه جان آستین که در تحول چرخشی فلسفه قرن بیستم به رویکردهای زبانی، نقش آفرین بوده است، جایگاه ویژه ای در فهم زبان دین دارد. دیدگاه وی به نظریه کنش گفتاری معروف است. مقاله حاضر، دو بخش را در بر دارد.
بخش اول به تبیین دیدگاه وی اختصاص دارد. در این جهت، ابتدا به نکته آغازین و مورد اتکای او که تقسیم جمله ها به دو نوع حاکوی و کنشی است، اشاره؛ سپس تردید تدریجی وی در این تفکیک و طرح جامع تر او مطرح می شود. در این طرح، او پاسخ به دو پرسش مرتبط به هم را پی می گیرد. آیا جمله های حاکوی هم می توانند کنش های گفتاری تلقی شوند و در نتیجه، صرف نظر از صدق و کذبشان، معیار جمله های کنشی درباره آن ها صادق باشد و از طرف دیگر، آیا عناصر حقیقی در جمله های کنشی می تواند مهم باشد؟ در پاسخ به این دو پرسش، از ابعاد سه گانه جمله ها عدم امکان تفکیک دقیق میان جمله های حاکوی و کنشی، و شرایط کنش گفتاری مطلوب بحث خواهد شد.
در بخش دوم، نگارنده در مقام ارائه تحلیلی از گزاره های دینی در متون اسلامی بر اساس دیدگاه آستین برمی آید. در این زمینه، مباحثی چون کنش های گفتاری گزاره های دینی، چند بعدی بودن گزاره های اخباری در دین، اهمیت ویژه بعد احساسی در گزاره های دینی، اشتباهات برخی از دین شناسان غربی در غفلت از بعد اخباری گزاره های دینی، و سرانجام واقع نمایی گزاره های اخباری و انشایی دینی با تکیه بر دیدگاه آستین مطرح می شود.