نظریه حرکت جوهری و مساله ماده و صورت

حقیقت حرکت از جمله حقایقی است که از عهد باستان در میان فلاسفه مورد بحث و گفتگو قرار گرفته و محل نقض و ابرام واقع شده است. فلاسفه قبل از صدرا حرکت را در چهار مقوله از مقولات عرضی کم، کیف، وضع و این منحصر می دانستند؛ ولی صدرا با عنوان کردن بحث حرکت جوهریه، حرکت را به جوهر نیز تسری می دهد و با براهین محکم اثبات می کند که هیچ موجود جسمانی ثابت و بی حرکت نیست.این مقاله به بررسی ارتباط نظریه حرکت جوهری صدرا با مساله ماده و صورت نزد ایشان می پردازد، هر چند وی این مساله را در کلماتشان با صراحت بیان ننموده، اما می توان آن را از مبانیشان، استنباط کرد و همچنین بیان خواهد شد که بدون تصور حرکت در اجسام، نمی توان پای ماده و صورت را به جایی بند کرد و نیز برعکس.البته نکته قابل تاملی که در این رابطه باید بحث و بررسی شود، این است که: وقتی می گوییم حرکت در جوهر جاری می شود حرکت در چه چیزی صورت می گیرد؟ آیا حرکت در ماده است یا صورت و یا هر دوی آن ها؟ که در آخر بحث ثابت خواهد شد که حرکت در واقع در هر دوی آن ها صورت می گیرد و علاوه بر این در میان مباحث به برخی از مسایل و مشکلاتی که به وسیله حرکت جوهری حل و تبیین شده، از جمله مساله مهم ارتباط «حادث به قدیم» و «حدوث جسمانی» اشاره خواهد شد.