تعیین و پهنه بندی حریم بهداشتی چاه های آشامیدنی مشهد

شهر مشهد تا سال 1390 دارای جمعیتی حدود 3 میلیون نفر و نیاز آبی سالانه حدود 300 میلیون متر مکعب خواهد بود. با توجه به نقش منابع آب زیرزمینی در استخراج آب و تامین آب آشامیدنی شهرها، استفاده از چاه های آب داخل محدوده شهر امری اجتناب ناپذیر است. بنابراین، برای حفاظت از منابع آب زیرزمینی و در نتیجه حفظ چاه های آب آشامیدنی از خطر آلوده شدن، برنامه ریزی مدیریت جامع کیفیت منابع آب امری ضروری است. یکی از اهرم های مهم در این برنامه ریزی، تعیین و رعایت حریم چاه های آب آشامیدنی است. حریم بهداشتی یک چاه، محدوده ای است که در اطراف آن، اگر ذره ای آلودگی قرار گیرد، حداقل طی مدت پنجاه روز به چاه برسد، تا میکروارگانیسم ها در مسیر حرکت به طرف چاه در این مدت از بین رفته، خطری برای آلودگی آب به وجود نیاورند. بنابراین؛ برای آنکه چاه آب آشامیدنی فاقد آلودگی میکروبی باشد، باید فاصله مناسبی را بین منبع آلودگی و آن چاه در نظر گرفت. از آنجایی که تعداد قابل توجهی از چاه های آب آشامیدنی مشهد در داخل محدوده شهر قرار گرفته اند، که در اطراف آنها منابع آلوده کننده بیولوژیک وجود دارد، بنابراین، تعیین و محاسبه بهینه و دقیق حریم چاه ها باید براساس مبانی علمی انجام پذیرد، زیرا محاسبه و اعمال حریم کوچک تر، خطر آلودگی آب چاه را بالا برده، حریم بزرگتر، به لحاظ در برگرفتن زمین های محدوده اطراف حریم، اتلاف سرمایه را به دنبال خواهد داشت. در این تحقیق، برای محاسبه حریم بهداشتی 174 حلقه چاه آب آشامیدنی شهر مشهد از مدل ریاضی انتقال میکروارگانیسم ها که از جمله روش های محاسباتی _ عددی در تعیین حریم بیولوژیک چاه محسوب می شود، استفاده شده است. پس از تعیین ضرایب هیدرودینامیک آبخوان برای هر یک از 174 حلقه چاه مذکور، خطوط همزمان رسیدن آلودگی به چاه بهره برداری با استفاده از مدل کینزل بک تعیین و رسم گردید. سپس، سطح شهر مشهد به لحاظ حریم بهداشتی چاه های آب آشامیدنی پهنه بندی شده است. نتایج این بررسی، حاکی از آن است که چاه های آشامیدنی شهر مشهد به دلیل تفاوت در خصوصیات آبخوان در مناطق مختلف شهر دارای حریم های متفاوتی بوده که بین 270 تا350 متر متغیر است. به طوری که در مناطق مرکزی شهر (اطراف حرم به سمت میدان شهدا و راه آهن)، حریم بهداشتی چاه های آب 270 تا 290 متر بوده و به سمت شمال غربی شهر مشهد، این حریم افزایش یافته و بین 320 تا 350 متر است. بنابراین، دامنه این حریم از غرب و شمال غربی به سمت شرق مشهد به طور نسبی کاهش می یابد.