ارائه مدلی برای ایجاد دانشگاه پژوهشی در نظام آموزش عالی ایران

بسیاری از دانشگاه های دنیا رسالت خود را از آموزش محوری به سوی پژوهش محوری تغییر دادند. مقاله حاضر بر آن است تا با تاکید بر ماهیت و کاربست های دانشگاه پژوهشی ساختار این نوع دانشگاه را در چارچوب پرسش های زیر تبیین نماید. 1- مؤلفه های اصلی دانشگاه پژوهشی کدامها هستند؟ 2- مدل مناسب دانشگاه پژوهشی در کشور ایران کدام است؟ 3- درجه تناسب مدل پیشنهادی از نظر متخصصان آموزش عالی چگونه است؟بر اساس منطق مدل های تحلیل عاملی، یک نمونه 500 نفری از رؤسا، معاونین، مدیران گروه ها و اعضای هیات علمی دکترا و مربیان با تجربه دانشگاه های شمال کشور به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. با فرا تحلیل دانشگاه های پژوهشی موجود و مبانی نظری موضوع، یازده بعد یک دانشگاه پژوهشی شناسایی شد و براین اساس پرسشنامه ای 66 سؤالی طراحی و در معرض قضاوت مشارکت کنندگان پژوهش قرار گرفت. در گام بعدی جهت یافتن ساختار معنی داری از ترکیب مؤلفه ها و پاسخ ها، از روش تحلیل عاملی از نوع تحلیل مؤلفه های اصلی و ضرایب همبستگی مربوط به ماتریس مؤلفه ها استفاده شد. نتایج این تحلیل ها نشان داد که فرایند مدلسازی دانشگاه پژوهشی باید دارای 7 عامل اصلی باشد. پس از نام گذاری این عوامل، برآوردها نشان می دهند که صلاحیت ها و ارتباطات بین المللی و بین فرهنگی، آزادی و مسئولیت علمی اجتماعی، توان خلق منابع و ثروت، تمرکز بر بازتاب های ملی و فراملی، به روزسازی زیرساخت های علمی پژوهشی، تعهد به بهگزینی و آموزش و پژوهش بین رشته ای جمعا حدود 50% از واریانس مشترک در ساخت دهی مدل یک دانشگاه پژوهشی را تبیین می نمایند. درجه تناسب و هماهنگی این مدل نیز با استفاده از نظرات 40 تن از متخصصان آموزش عالی کشور و بر اساس ضریب هماهنگی کندال برابر با 74/0 تعیین گردید و براین اساس مدل نهایی دانشگاه پژوهشی طراحی گردید.