اسلام و چالش های اخلاقی معاصر

این مقاله هم تحلیلی بر نظریهٴ اخلاقی نهفته در سرشت تعالیم اسلامی است و هم تاملی در اینکه چگونه باید تلقی های رایج در سنت زندهٴ تفکر اسلامی در باب آن را با اقتضائات چالش های معاصر هماهنگ نمود. م‍ؤلف به منظور تحصیل هدف اول، با تحلیل تعالیم اخلاقی قرآن آغاز می کند. سپس با استفاده از تمایز مفهومی«غایت گرایانه در مقابل وظیفه گرایانه»، که در نظریهٴ اخلاقی غربی بسیار حائز اهمیت است، به تحلیل این تعالیم می پردازد و به این نتیجه می رسد که بر اساس دیدگاه اسلامی، «فعل انسان در صورتی مقبولیت اخلاقی پیدا می کند که آن را «خالصه لوجه الله » انجام دهد». از این رو، اسلام به خوبی ملاک غایت گرایانه را با ملاک وظیفه گرایانه سازگار می کند.
مؤلف در بخش دوم این مقاله، راهبرد-هایی برای آیندهٴ تفکر اخلاق اسلامی ارائه می کند. این راهبردها عبارتند از: ضرورت تاکید بر روح جهانی اسلام، که به وضوح در قرآن موجود است، که البته غالبا در سنت اسلامی بر آن کمتر تاکید می شود؛ لزوم تفسیری اخلاقی از جهاد؛ و لزوم تمایز بخشیدن اصول بنیادی اسلامی از جنبه های سنتی ای که مبتنی بر اوضاع و احوال خاص فرهنگی می باشند. علاوه بر این، مؤلف تاکید می کند که چشم انداز انسان-دوستانه و آزادی خواهانه، که از نظر او برای آیندهٴ اخلاق اسلامی ضروری است، همیشه در سنت شعر عرفان اسلامی وجود داشته است. او با ارائهٴ نمونه های بسیاری از این نوع شعر، استدلال می کند که سنت عرفانی دوباره باید طلایه دار گردد. اگر به این پیشنهاد مؤلف و سایر پیشنهادهایش جامهٴ عمل پوشانده شود، اسلام خواهد توانست تا قابلیت اش را در ایفای نقشی اساسی در تمدن جهانی و در توسعهٴ «اخلاق عرفی برای عصر جهانی شدن» که بسیار مورد نیاز است، فعلیت بخشد.