اثر تنش قطع آبیاری و محلول‎پاشی روی و منگنز بر محتوا و ترکیب اسیدهای چرب روغن دانه گلرنگ پائیزه

به منظور مطالعه اثر محلول‎پاشی عناصر کم مصرف روی و منگنز، تحت تنش خشکی بر گلرنگ، آزمایش مزرعه‎ای در دو سال زراعی 81-1380 و 82-1381 در مزرعه‎ای تحقیقاتی واقع در غرب شهر اصفهان انجام شد. آزمایش بصورت اسپیلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طراحی گردید. سطوح تنش خشکی به عنوان عامل اصلی در چهار سطح شامل، آبیاری مطلوب، قطع آبیاری در مرحله رویشی، قطع آبیاری در مرحله گلدهی و گرده افشانی و قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه و ترکیب دو عامل رقم و محلول‎پاشی به عنوان عامل فرعی بود. محلول‎پاشی در چهار سطح شامل، بدون محلول‎پاشی، محلول‎پاشی آب خالص، محلول‎پاشی سولفات روی به میزان سه در هزار، و محلول‎پاشی سولفات منگنز به میزان سه در هزار و عامل رقم در سه سطح شامل، زرقان 279، ورامین 295 و LRV 5151 بودند. پس از برداشت دانه درصد و عملکرد روغن اندازه‎گیری شد و درصد اسیدهای چرب روغن دانه، با استفاده از کروماتوگرافی گازی، تعیین گردید. در این مطالعه چهار اسید چرب استئاریک (0/2 %)، پالمیتیک (3/8%)، اولئیک (3/17%) و لینولیئیک (9/71%) حدود 5/99 درصد اسیدهای چرب دانه را در گلرنگ تشکیل ‎داد و درصد لینولنیک اسید در حد صفر بود. نتایج اثر متقابل معنی‎داری را بین سطوح مختلف تنش، رقم و محلول‎پاشی در مورد درصد و عملکرد روغن و درصد پالمیتیک اسید نشان داد. در تنش قطع آبیاری در مرحله گل دهی و گرده افشانی و رقم های زرقان 279 و LRV 5151 محلول پاشی منگنز بطور معنی دار درصد روغن را افزایش داد. در تنش قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه نیز درصد و عملکرد روغن در دو رقم زرقان 279 و LRV 5151 با محلول پاشی روی و منگنز افزایش یافت. محلول پاشی روی و منگنز همچنین در برخی از سطوح، درصد پالمیتیک و اولئیک اسید را افزایش و درصد لینولئیک اسید را کاهش داد. بطور کلی تنش در مرحله گل دهی و گرده افشانی بیشترین خسارت را بر درصد و عملکرد روغن وارد ساخت و همچنین موجب کاهش لینولئیک اسید و افزایش استئاریک و اولئیک اسید گردید. حساسیت گلرنگ به تنش خشکی در مراحل رویشی و پر شدن دانه از نظر درصد و عملکرد روغن، بسیار کمتر از مرحله گل دهی و گرده افشانی بود و محلول پاشی روی و منگنز ‎توانست تا حدودی تاثیر نامطلوب تنش خشکی را بر گلرنگ جبران نماید.