چالش ها و فرصت های اقتصادی، اجتماعی ناشی از گذار جمعیتی با تاکید بر ایران

این مقاله به بازشناسی و تحلیل چالش ها و فرصت های ناشی از گذار اول و دوم جمعیتی می پردازد. گذار اول جمعیتی که با فرایند نوسازی و توسعه هم زمان است، چالش هایی چون رشد فزاینده و چند برابر شدن جمعیت، جوانی جمعیت و افزایش جمعیت در سن کار را به دنبال دارد. گذار دوم جمعیتی با ورود جوامع به دوره ی پسامدرن آغاز می شود، و با چالش هایی چون باروری زیر سطح جانشینی، کاهش جمعیت در سن کار، سالخوردگی و رشد منفی جمعیت همراه است. البته، آهنگ زمانی وقوع تحولات بسته به شرایط ویژه ی هر جامعه به شدت متفاوت است. طی قرن گذشته ایران چالش های گذار اول جمعیتی را تا حدود زیادی تجربه کرده است. اگر تلویحا رویکرد نظم تمایلی تغییرات را بپذیریم، طی دهه های آینده باید شاهد تجربه ی چالش های گذار دوم جمعیتی در ایران باشیم. اتخاد سیاست های مقتضی، مستمر و پویای جمعیتی می تواند در تعدیل و تخفیف چالش های آینده ی جمعیتی ایران راهگشا و کارساز باشد. این مقاله در نشریه ی «نامه ی انجمن جمعیت شناسی ایران»، سال چهارم، شماره ی 7، تابستان 1388، صص 86-67 چاپ شده است.