چندگانگی و چندگونگی مضمون در دیوان سعیدا نقشبندی یزدی

ادبیات تعلیمی یکی از مهم ترین و قدیمی ترین انواع ادبی است که هدف اصلی آن آموزش است. این اصطلاح از بدو پیدایش به دو معنای خاص و عام به کار رفته است:1- ادبیات تعلیمی در معنای خاص خود شامل دستورالعمل هایی است که به آموزش یک فن یا هنر خاص اختصاص دارد؛ از جمله: «نصاب الصبیان» ابونصر فراهی در لغت، «دانشنامه میسری» در داروشناسی و طب.
2- در معنای عام به آثاری گفته می شود که موضوع آن مسائل اخلاقی، عرفانی، مذهبی، اجتماعی، پند و اندرز، حکمت و امثالهم است.
در بین اشعار سعیدا نقشبندی یزدی، شاعر قرن یازدهم هجری قمری و معاصر شاه سلیمان صفوی(1077-1105ه.ق)، مضامین پیچیده و تعبیرات بی سابقه، مضمون آفرینی، لطایفی از سلوک و عرفان، دعوت به زهد و عزلت و فراغت از دنیای دون، نشانه هایی از عشق و معرفت باطنی، احساسات و عواطف شخصی و گاه نقدهای اجتماعی و سیاسی و پندهای اخلاقی برای رهایی از آشوب ها و گرفتاری های دنیا، طنز، و... به چشم می خورد.
در این مقاله به شش مضمون شاخص در دیوان او همچون مضامین اخلاقی، جبر و اختیار، مضامین سیاسی - اجتماعی، فرهنگ مردم(folklore)، طنز و مضامین عرفانی پرداخته می شود.