بررسی رقم، تراکم و آرایش کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام پاییزه کلزا

به منظور بررسی اثر رقم، تراکم و آرایش کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد کلزا آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر در سال زراعی 87- 1386 به‎صورت اسپیلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در این تحقیق ارقام لیکورد، طلایه و مودنا به‎عنوان فاکتور اصلی و دو عامل تراکم (بر اساس فاصله بوته روی ردیف 5، 5/12 و 20 سانتی‎متر و آرایش کاشت (به‎صورت زیکزاک و مستطیلی) به‎صورت فاکتوریل در کرت‎های فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد ارزیابی شامل مراحل نمو، تعداد خورجین در گیاه، تعداد خورجین در واحد سطح، تعداد خورجین در هر شاخه، تعداد شاخه فرعی در گیاه، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت، درصد روغن و عملکرد روغن بود. نتایج نشان داد که رشد و نمو کلزا کمتر تحت تاثیر تراکم و آرایش کاشت قرار گرفت و در تمام تیمارها تقریبا بر هم منطبق بود، ولی زمان وقوع هر مرحله در سه رقم مورد آزمایش متفاوت بود. همه صفات مورد مطالعه تحت تاثیر رقم قرار داشتند. اثر تراکم بر تعداد خورجین در گیاه، تعداد خورجین در واحد سطح، تعداد شاخه فرعی در گیاه، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت و عملکرد روغن معنی‎دار بود. اثر آرایش کاشت بر تعداد خورجین در واحد سطح، تعداد خورجین در هر شاخه، تعداد دانه در خورجین، عملکرد دانه، شاخص برداشت و عملکرد روغن معنی‎دار بود. اثر متقابل رقم، تراکم و آرایش کاشت برای همه صفات معنی‎دار بود. در خصوص اثر رقم بر عملکرد دانه و درصد روغن به ترتیب رقم لیکورد و مودنا، در خصوص اثر تراکم بر عملکرد دانه، فاصله بوته روی ردیف 5 سانتی‎متر و در خصوص اثر آرایش کاشت بر عملکرد دانه و درصد روغن آرایش کاشت زیکزاک و نهایتا در بررسی متقابل رقم، تراکم و آرایش کاشت بر عملکرد دانه و درصد روغن به ترتیب رقم طلایه، فاصله بوته روی ردیف 20 سانتی‎متر و آرایش کاشت زیکزاک و رقم مودنا، فاصله بوته روی ردیف 20 سانتی‎متر و آرایش کاشت مستطیلی) تیمارهای برتر بودند. با توجه به این‎که هدف اصلی از کاشت این گیاه تهیه روغن آن می‎باشد، لذا تیمار طلایه، فاصله بوته روی ردیف 20 سانتی‎متر و آرایش کاشت زیکزاک به‎دلیل تولید بالای روغن (85/ 1571 کیلو گرم در هکتار) می‎تواند جهت کاشت در مناطق مشابه با شرایط این آزمایش توصیه گردد. بیشترین عملکرد دانه را رقم لیکورد (3245 کیلو گرم در هکتار) داشت که دارای بیشترین شاخص برداشت (94/30 درصد) بود. با افزایش فاصله بوته روی ردیف، عملکرد دانه و شاخص برداشت کاهش پیدا کرد. آرایش کاشت بر وزن هزار دانه و درصد روغن تاثیری نداشت، ولی سبب افزایش تعداد دانه در خورجین، تعداد خورجین در واحد سطح، شاخص برداشت و عملکرد روغن گردید.