خورجین و گونه های مختلف آن در استان چهار محال و بختیاری

نگارنده در حین جمع آوری اطلاعات در زمینه گلیم بافی «استان چهارمحال و بختیاری»[1] با این نکته روبه رو شده که آنچه با نام عمومی «خورجین» شناخته می شود از لحاظ ابعاد و کاربرد به سه دسته کوچک، معمولی و بزرگ تقسیم می شود و عبارت است از: خورجین های کوچک در ابعاد 25×50 سانتی متر که در هر دو قسمت «چهارمحال» و «بختیاری» و برای نگهداری اشیاء و وسایل قیمتی، اسناد و مدارک و وسایل شخصی بانوان بافته می شوند. خورجین های معمولی در ابعاد 50×100 سانتی متر که برای حمل خوراک، وسایل و ابزار معمولی یا مرتبط به شغل اشخاص، بیشتر توسط اهالی شهرستان های شهرکرد و بروجن - که در حوزه «چهارمحال» واقع هستند - تولید می شوند. لازم به ذکر است که بافت این نوع خورجین در شهرستان بروجن بیشتر توسط «قشقایی»ها[2] انجام می پذیرد. خورجین های بزرگ معمولا در ابعاد 100×150 سانتی متر بافته می شوند و برای جابه جایی بارهای زیاد، لباس ها و رختخواب های کم حجم مورد استفاده قرار می گیرند و تولید آنها در انحصار بختیاری هاست. این دست بافته ها بیشتر با شیوه گلیم باف ساده ایجاد شده اند ولی در بافت برخی از آنها از شیوه های پرز بافی و نوع خاصی پیچ بافی مخصوص این استان که به «رندی»[3] یا «سوزنی» موسوم است نیز استفاده شده که حائز اهمیت است. این تولیدات زیبا از لحاظ نقش اندازی نیز دارای نقوشی هستند که بیشتر یا برگرفته از عقاید و آداب و رسوم هستند، یا با تاثیرپذیری از محیط اطراف بافنده خوش ذوق و یا با به کارگیری نقوش هندسی ایجاد شده اند. اما آنچه حائز اهمیت است جدای از مسئله مالکیت و حفاظت از مال و اموال و تولید وسایلی که چنین احتیاجاتی را برطرف می سازند، رنگ بندی زیبا و نقوش خارق العاده این محصولات است که هر بیننده صاحب اندیشه ای را به تفکر و تحسین وا می دارد. مسئله مهم هنر، سلیقه، فرهنگ و دید عمیق و زیباشناسانه هنرمندان گمنامی است که وسایل کاربردی روزمره را با ذوق خاص و وسعت نظرشان، تبدیل به کالاهای ارزشمند گنجینه ای کرده اند. مطالب این مقاله به شیوه میدانی و کتابخانه ای جمع آوری و به شیوه توصیفی- تحلیلی ارائه شده است.