بررسی نقش اصالت وجود یا ماهیت در نظریه پیدایش جهان از مکتب شیراز تا مکتب خراسان

همواره، یکی از اصلی ترین مسائل فلسفه و کلام بحث «پیدایش عالم» بوده است که در ادوار مختلف تاریخی، اندیشمندان مواجهه گوناگونی با آن داشته اند.
علامه دوانی به عنوان یکی از نمایندگان مکتب فلسفی شیراز (در قرن های نهم و دهم)، با اعتقاد به اصالت ماهیت و طرح نظریه «ذوق تاله»، به طرح حدوث دهری عالم پرداخت که نظریه ای خاص در باب آفرینش عالم است. تلقی وی درباره حدوث دهری تفاوت مهمی با متکلمان و فلاسفه دارد. از نظر وی، «عالم دهر» جهانی لایتغیر و محیط بر عالم زمان است که موجودات آن فاقد زمان، سیلان، و مقدار می باشند. ملاصدرا (نماینده برجسته مکتب اصفهان)، با اعتقاد به اصالت وجود و طرح حدوث تدریجی زمانی، به تلقی جدیدی در مورد حدوث عالم دست می یابد. تفسیر وی از حدوث ذاتی نیز با توجه به نظریه فقر وجودی «امکان فقری»، متفاوت با نظر سایر فلاسفه است. حاج ملاهادی سبزواری (فیلسوف مکتب خراسان)، با رویکردی کاملا عرفانی، نظریه حدوث اسمی را مطرح نموده است. این مقاله نقش اصالت وجود یا ماهیت را در شکل گیری نظریه «حدوث» نزد حکمای یادشده بررسی می کند.