روش ها و شاخص های اندازه گیری فقر و رفاه اقتصادی

توجه به مسئله فقر و فقرزدایی یک موضوع جهانی بوده و هست. در سال های اخیر تاکیدات نوینی بر کاهش فقر به عنوان هدف سیاست ها و تعاونی های توسعه دیده شده است. اهداف توسعه هزاره، که در سال 2000 میلادی مورد توافق رهبران جهانی قرار گرفت، کاهش فقر را در راس دستور توسعه خود قرار داده است. مطالعات کمی در مورد فقر حدودا از اوایل قرن بیستم شروع شده است. از اواخر دهه 1970 به ویژه با شروع دهه 1980 میلادی به دلیل پذیرش برنامه اصلاح ساختاری، آزادسازی و خصوصی سازی توسط بسیاری ازکشورهای جهان، فقر و حمایت از گروه های آسیب پذیر با شدت بیشتری مورد توجه قرارگرفت. بسیاری از اندیشمندان بر این گمان بودند که اجرای برنامه های اقتصادی، افراد فقیر و گروه های کم درآمد را افزایش می دهد. در پاسخ به چنین وضعیتی و به منظور جلوگیری از توسعه فقر، نهادهای بین المللی و منطقه ای اقدامات عملی را در پیش گرفتند؛ به طور مثال سازمان ملل دهه 1006-1997 را دهه «ریشه کنی فقر» نام نهاد. فقر پدیده ای چند بعدی است و به همین دلیل به صورت های مختلفی تعریف شده است. براساس نظر تانسند (1985) افراد، خانواده ها و گروه های جمعیتی را زمانی می توان فقیر به حساب آورد که با فقدان منابع برای کسب انواع رژیم های غذایی مواجه باشند. آمارتیا سن (1979) به وجود محرومیت در تمام تعاریف اشاره می کند و این که واژه محرومیت یک مفهوم نسبی است. محرومیت از دارایی ها و فرصت هایی که هر فرد مستحق آنهاست، که در یک کشور در حال توسعه محرومیت از غذا و مسکن و دارو و در کشورهای توسعه یافته تر محرومیت نسبی از شرایط و امکانات زندگی متوسط است. با توجه به این موضوع سه تعریف برای فقر بنام فقر نسبی، مطلق، ذهنی و عینی وجود دارد. با توجه به اینکه اولین گام در برآورد و اندازه گیری فقر، محاسبه خط فقر است؛ لذا در این مقاله ابتدا مفاهیم مختلف فقر و سپس مفهوم خط فقر و روش های اندازه گیری فقر را توضیح می هیم. سپس به روند تغییر نرخ فقر در ایران و جهان به صورت منطقه ای خواهیم پرداخت. در ادامه شاخص های فقر(روش های اندازه گیری) و روش های محاسبه آورده شده و برای دوره(75-85) آن ها را محاسبه و تحلیل خواهیم کرد. در قسمت بعدی مقاله برای بررسی اثر رفاه از معیار رشد فقرزدا استفاده کرده و به برآورد منطقه ای آن در سه منطقه آسیای جنوبی، خاورمیانه و شمال افریقا خواهیم پرداخت. سپس مسئله رفاه را از منظر اثرات در آمدی و رشد اقتصادی بررسی خواهیم کرد و با یک دیدگاه کلان نگر به بررسی مسئله رشد فقرزدا، محاسبه شاخص رشد فقرزدا و تحلیل بلند مدت آن در این مناطق خواهیم پرداخت.