تاملی بر تاریخ سازی های تئولوژیک

این مقاله در صدد است تا نشان دهد که چگونه نظام های نظری تئولوژیک، که در حول و حوش همه ادیان تاریخی شکل می گیرند - و لذا باید میان این نظام های نظری با روح اصلی و معنوی ادیان به تمایزی بنیادین قائل بود - تاریخ و شخصیت ها و رویدادهای تاریخی را در چارچوب اعتقادی خویش تفسیر کرده، و از تاریخ «آن گونه که باید باشد»، و نه «آن گونه که هست» سخن می گویند. همین امر، یعنی وفاداری به نظام های تئولوژیک مورد پذیرش یک قوم یا یک گروه، سبب می گردد که معتقدان به یک نظام تئولوژیک - درست همچون پیروان نظام های ایدئولوژیک در دوره جدید - مواجهه ای ابزاری با تاریخ و رویدادهای آن داشته، از تاریخ نه به منزله یک منبع مهم معرفتی، بلکه به عنوان ابزاری به منظور استخراج پاره ای از مویدات تاریخی به منظور اثبات باورهای اعتقادی خود و لذا نادیده گرفتن همه مواردی که ناقض باورهای آنان است، بهره جویند. لذا تفسیرهای یکسویه معتقدان به نظام های تئولوژیک را باید، به دلایل سرشت نحوه تفکر تئولوژیک و ویژگی های آن، یعنی به جهت اوصافی چون جدلی بودن، دوری بودن، سیستم ساز بودن، گزافی و دلبخواهانه بودن، دوگانه انگاری و...، بیش از آنکه گزارشی از تاریخ تلقی کنیم، باید به منزله نوعی «تاریخ سازی» و حتی نوعی «دروغ مقدس» تلقی کنیم. باید توجه داشت که تعابیری چون «تاریخ سازی» یا «دروغ مقدس» را به هیچ وجه نباید به عنوان اموری کاملا آگاهانه و در معنایی اخلاقی، بلکه باید به مثابه اموری ناخودآگاه و به منزله خطایی معرفتی فهم کرد. به تقدیر، در نظام های تئولوژیک، تاریخ به منزله یک منبع معرفتی اساسی از دسترس معتقدان به این نظام ها خارج می شود.