پهنه بندی مناطق مناسب کشت گندم دیم در استان زنجان با استفاده از GIS

شناخت و درجه بندی پتانسیل تولید اراضی به منظور کشت گندم دیم، می تواند به نحوه بهره‎برداری بهینه از این منابع کمک شایانی بنماید. همچنین با شناسایی مناطق مستعد دیم و نحوه پراکنش آن ها در مناطق مختلف، می توان پتانسیل تولیدی اراضی را مشخص و با اعمال روش های مدیریتی مناسب حداکثر بهره برداری را به عمل آورد. در این مطالعه اطلاعات خاک و اراضی، توپوگرافی (شیب، جهت شیب و ارتفاع) و داده های هواشناسی (نوع اقلیم، متوسط بارندگی و متوسط دما) استان زنجان مطالعه شد. برای این منظور، لایه های اقلیمی، لایه شیب و خاک استان با استفاده از اطلاعات موجود، در محیط GIS به صورت بانک اطلاعاتی تهیه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. پس از تهیه لایه ها، با تلفیق نقشه های به دست آمده در محیط نرم افزار Ilwis3.2 و ArcGIS9.2، مناطق مختلف براساس استعدادشان برای کشت گندم دیم به مناطق کاملا مناسب (S1)، مناطق مناسب (S2)، مناطق با تناسب بحرانی یا ضعیف (S3) و مناطق نامناسب (N) پهنه بندی گردیدند.
نتایج به دست آمده نشان داد که از مجموع 2216400 هکتار اراضی استان، از نظر پهنه بندی کشت گندم دیم، 6/5 درصد اراضی دارای کیفیت مناسب (S2)، 3/ 48 درصد دارای تناسب ضعیف (S3)، 1/46 درصد نامناسب (N) و اراضی کاملا مناسب (S1) برای زراعت گندم دیم وجود ندارد. از کل مساحت فوق حدود 124000 هکتار دارای استعداد مناسب (S2) می باشد و این اراضی به ترتیب در شهرستان های خدابنده، ابهر، زنجان و ایجرود پراکنده می باشند و شهرستان طارم فاقد اراضی با کیفیت مناسب برای هدف پروژه است. بنابراین با عنایت به نتایج به دست آمده، مهمترین عامل محدودکننده تولید گندم دیم، کمبود رطوبت و سپس خصوصیات خاک است. شیب اراضی نیز به عنوان عامل محدودکننده، پس از دو فاکتور فوق در تولید گندم دیم در استان موثر می باشد.