بررسی اثر تناوب های مختلف بر افزایش تولید سیستم های زراعی در شرایط دیم استان زنجان

به منظور دستیابی به یک تناوب زراعی مناسب برای گندم در شرایط دیم، آزمایشی با 7 تیمار و 4 تکرار، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو فاز جداگانه از سال زراعی 79-78 به مدت 5 سال زراعی در ایستگاه تحقیقاتی دیم خدابنده (زنجان) به اجرا درآمد. در سال نخست اجرای آزمایش در فاز اول، در قطعه زمینی که سال قبل به کشت گندم اختصاص یافته بود تناوب های گندم، آیش، نخود، گلرنگ، مالچ کاه و کلش، عدس و آفتابگردان در شرایط دیم اعمال گردیدند. در فاز دوم، کشت یکنواخت گندم دیم به منظور اعمال تناوب های فوق در سال بعد صورت گرفت و این روش تا سال آخر آزمایش ادامه یافت. به طوری که به صورت یکسال در میان محل کاشت محصولات در تناوب و کشت یکنواخت گندم دیم جایگزین یکدیگر گردیدند. نتایج به دست آمده از اجرای آزمایش نشان داد بین تیمارهای آزمایشی و سال های اجرای آزمایش از نظر آماری اختلاف معنی دار در سطح 1 درصد وجود دارد و حداکثر عملکرد دانه گندم دیم از تیمار تناوب نخود – گندم با میانگین 275/1 تن در هکتار به دست آمد. اما با تیمارهای آیش – گندم و گلرنگ – گندم تفاوت معنی داری نداشت. لیکن از نظر اقتصادی، تیمارهای نخود – گندم، گلرنگ – گندم، گندم – گندم در اولویت انتخاب قرار گرفتند. بنابراین براساس نتایج خصوصیات فیزیکی خاک به ویژه رطوبت باقی مانده، عملکرد دانه و محاسبات اقتصادی محصولات زراعی، توصیه و پیشنهاد می گردد از آیش گذاشتن اراضی دیم خودداری و تناوب های نخود-گندم، گلرنگ-گندم و حتی گندم-گندم در شرایط دیم زارهای استان و سایر مناطق با آب و هوای مشابه به منظور حفاظت خاک، پایداری تولید و افزایش درآمد در بخش کشاورزی و سودآوری مطلوب به کار گرفته شوند.