تحجرگرایی در گستره ی تاریخی از منظر شهید مطهری

در این نوشتار، به مقوله ی تحجرگرایی در گستره ی تاریخی و ذکر خصوصیات آن پرداخته شده است. تحجرگرایی همان بستگی ذهنی، جمود در افکار و سطحی نگری و عدم گذر از ظاهر به باطن امور است. پافشاری نابخردانه بر عقیده و فکری غلط است. رویگردانی از راهی مفید و عقلایی است و جاهلان، معدن و جایگاه تحجر و جمودند.
این تفکر غلط، در گستره ی تاریخی، در سطحی وسیع گسترده شده و ضربه های جبران ناپذیری را بر روند حرکت های اسلامی زده است. نقطه ی مقابل تحجر، بصیرت است که همان روشنایی خرد و ضمیر است که در قرآن مجید و متون دینی بر آن سفارش اکید شده است. از منظر شهید مطهری باید عقل غربال کننده باشد، نقاد باشد، با علم هماهنگ باشد و... فقدان بصیرت، نتیجه اش تحجر است. فصلی عمده از نوشتار، به ظهور تاریخی تحجر از منظر شهید مطهری در سه جریان تاریخی اختصاص دارد:1) خوارج نهروان؛2) اهل حدیث (سلفیه)؛3) اخباریون.
در هر موردی مباحث مفصلی از منظر علامه شهید مطهری مطرح شده که از ناحیه ی این سه فرقه، ضربات مهلکی در تاریخ، بر جریان تفکر ناب اسلامی وارد گردیده است.
در بخش دیگر نوشتار، به خصوصیات متحجران پرداخته شده و صفات و خصلت هایی که دارای نمود هستند، مطرح گردیده است؛ نظیر فقدان درک قاعده مند مسائل و احکام اسلامی، جمود بر آراء و تعصب در آنها، ضعف بنیان های فکری، محدود بودن در افق نظر و گستره ی نگاه، حاکمیت جهل و خرافه بر آنها، توجه نکردن به توطئه ی دشمن، رفتن به سوی افراط و تفریط، جداسازی دین از تعقل، جداسازی دین از دولت، تواضع در برابر حاکمان، تخلف از فهم قضایای تاریخی، اخلاقی، اجتماعی. در بخش پایانی نوشتار به دوام تحجرگرایی در جامعه ی دینی معاصر پرداخته شده و مظهر و نماد آن را در انجمن حجتیه مورد بازشناسی و تبیین قرار داده ایم. اندیشه ی جدایی دین از سیاست، موضع گیری در برابر انقلاب اسلامی، اعتقاد به فراگیری ظلم و فساد، از جمله باورهای غلط آنان است.