ایران و پویش های امنیت منطقه ای در خاورمیانه: رونده و چشم اندازها

شماری از متغیرهای مشخص و نامشخص وجود دارند که احتمالا پویایی های امنیت منطقه ای و روابط بین المللی در خاورمیانه سال های پیش رو را شکل خواهند داد. پیامدها و تاثیر دو روند عمده و در حال تکوین را تقریبا به آسانی می توان تشخیص داد. نخست تداوم حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه و دوم تداوم تغییر کیفی ماهیت قدرت که طی دهه گذشته و حتی پیشتر از آن مواضع و صف بندی ها را معین کرده است. پیامدهای این دو روند تا حدودی زیادی قابل تشخیص هستند: تداوم چتر امنیتی آمریکا، ظهور یک بلوک منطقه ای جدید موسوم به شورای همکاری خلیج فارس که مبتنی بر شکل جدید و نرم از قدرت است که پیش از این در منطقه مطرح بوده و می توان آن را «قدرت نرم» نامید و تداوم روابط نه چندان آسان دولت های منطقه با ایران بدون اینکه اتحاد نزدیک خود را با آمریکا به مخاطره اندازند. این روندها در شرایطی مطرح می شوند که در بیشتر کشورهای منطقه، به واسطه بهار عربی سیاست های داخلی از سیالیت و بی ثباتی بسیار بالایی رنج می برند. شبه دولت های فرو پاشیده که محدود به افغانستان و پاکستان بوده اند، اینک در حال دربرگیری لیبی و سوریه است و حتی امکان دارد شامل بحرین نیز بشود. توانایی ایران برای پاسخ فعالانه در برابر هر یک از این روندها، جایگاه قدرت و موقعیت آن را در منطقه و فراتر از منطقه تعیین خواهد کرد. اگر ایران نتواند در برابر امواج در حال ظهور در منطقه، موقعیت خود را تثبیت نماید، در آن صورت خود نیز بخشی از این فرایند خواهد شد.